Dom Pracy Twórczej CIĄŻEŃ

Dom Pracy Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Ciążeń

[tabs]
[tab title=”Ciążeń”]

Ciążeń

wieś w Polsce położona w województwie wielkopolskim, w powiecie słupeckim, w gminie Lądek. We wsi znajduje się przeprawa promowa przez Wartę.

Historia

Pierwsza wzmianka o Ciążeniu jako siedzibie kasztelanii pochodzi z 1251. Krótko potem (1260) wieś zostaje nadana przez Przemysła I w posiadanie biskupstwu poznańskiemu. W kolejnych latach biskupi uzyskiwali szereg przywilejów, m.in. na urządzanie jarmarków, założenie targu i prowadzenie karczmy. Miejscowość w zlatynizowanej formie Censzim wymieniona jest w łacińskim dokumencie z 1282.

Ukoronowaniem dobrej passy jest otrzymany w 1504 przywilej na założenie miasta, lecz do lokacji najprawdopodobniej nie dochodzi, ze względu na konkurencję niedalekich Pyzdr. W latach 1508-1510 na dworze biskupim w Ciążeniu przebywał Andrzej Krzycki, poeta, późniejszy prymas Polski. Wieś duchowna Ciążym, własność biskupstwa poznańskiego, pod koniec XVI wieku leżała w powiecie pyzdrskim województwa kaliskiego. 1 grudnia 1574 zmarł tutaj biskup poznański Adam Konarski[5]. W 1818 wieś skonfiskowana przez władze carskie i przekazana hrabiemu Wacławowi Gutakowskiemu, szwoleżerowi Gwardii Napoleona, a później adiutantowi cara Aleksandra I. Majątek nie przynosił szczęścia swoim właścicielom – zbankrutował zarówno Gutakowski, jak i jego następca – Mieczysław Wyssogota-Zakrzewski, po czym, w 1924, majątek w Ciążeniu przeszedł na własność Skarbu Państwa.

We wsi znajdują się dwa zabytkowe zespoły budynków: późnobarokowy pałac biskupi wraz z pawilonem, galerią (z lat 1760-68) i parkiem, oraz kościół pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela z 1535, pierwotnie gotycki, później (1760) przebudowany w stylu barokowym, wraz z dzwonnicą (poł. XIX w.) i plebanią (z 2 poł. XVIIIw.).

Obecnie w pałacu ciążeńskim mieszczą się unikatowe zbiory masońskie Biblioteki Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza. W kościele znajduje się późnorenesansowy tron biskupi oraz obraz Adoracja Matki Boskiej Szkaplerznej z połowy XVII w. przedstawiający prawdopodobnie króla Jana Kazimierza.

[map type=”code”][/map]

[/tab]
[tab title=”Dom Pracy Twórczej Cążeń”]

Dom Pracy Twórczej CIĄŻEŃ

[map type=”code”][/map]

Zespół pałacowy w Ciążeniu jest niewątpliwie jednym z najciekawszych i największych założeń reprezentujących rokokową architekturę na terenie Wielkopolski. Pierwsze wzmianki o istnieniu Ciążenia pochodzą z drugiej połowy XIII w. Janko z Czarnkowa wspomina w swej kronice o pięknych ogrodach otaczających siedzibę biskupią. Obecny pałac wraz z galerią pawilonem i oficyną zbudowany został dla bpa Teodora Czartoryskiego. Data rozpoczęcia budowy pałacu nie jest znana. Wiadomo, że w roku śmierci fundatora (1788) pałac był już wzniesiony, ale nie wykończony. Dopiero po objęciu pałacu przez bpa Ignacego Raczyńskiego został ukończony i otoczony równocześnie parkiem.

W roku 1818 następuje konfiskata i inkameracja dóbr biskupich. Pierwszym prywatnym właścicielem majątku Cążeńskiego był Wacław Gutakowski, adiutant cara Aleksandra I. W rękach rodziny Gutakowskich pozostawał do roku 1860. Później stał się własnością innych rodzin ziemiańskich (Golczów, Dąbskich, Zakrzewskich, Gerliczów). Po wojnie od 1946 do 1964 r. w pałacu znajdowała się szkoła podstawowa. Od 1969 roku pałac wraz z otoczeniem przejmuje Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, stając się siedzibą filii Biblioteki UAM i Domu Pracy Twórczej.

Zespół pałacowo-parkowy został wpisany do rejestru zabytków i został zaliczony do szczególnie ważnych dóbr kultury decyzją Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Poznaniu w 1949 roku.

W skład zespołu pałacowego będącego jednym z nielicznych przykładów wielkich dzieł epoki późnego baroku w Wielkopolsce, wchodzi odrestaurowany pałac i oficyna oraz wymagający odrestaurowania i adaptacji budynek spichlerza z połowy XVIII wieku. Trzykondygnacyjny korpus główny założony na planie prostokąta posiada symetrycznie rozplanowane dwutraktowe wnętrze oparte na systemie amfiladowym. Zachowały się tutaj unikatowe dekoracje stiukowe, operujące bogatym repertuarem motywów zdobniczych.

Pałac otoczony jest parkiem o powierzchni 12 ha założonym w XVIII w., który posiada wiele dorodnych starych drzew. Do rejestru pomników przyrody została wpisana lipa drobnolistna o obwodzie pnia 520 cm i wysokości 29 m. Od bramy wjazdowej w kierunku wschodnim obrzeżną partię parku zamyka aleja lipowa. Południowa część parku opada trzema poziomami ku Warcie. Na tarasie środkowym znajdują się dwa stawy i kopiec widokowy z widokiem na panoramę Nadwarciańskiego Parku Krajobrazowego. Od lat osiemdziesiątych trwają prace rewaloryzacji parku, wprowadzane są unikatowe nasadzenia jak miłorząb japoński, metasekwoja, cypryśnik błotny, karagana syberyjska, jarząb brzęk, jesion manna. Sąsiedztwo Wielkopolskiego Parku Krajobrazowego to perła przyrody w dolinie rzeki Warty ze względu na istnienie drzewostanów łęgowych, rzadkich gatunków zbiorowisk roślinnych, zwierzęcych i ptactwa (67% awifauny lęgowej kraju).

W Ciążeniu przechowywany jest jeden z największych zbiorów literatury masońskiej w Europie, w tym zbiory lóż masońskich ze Śląska i Pomorza, rzadkie druki różokrzyżowców oraz współczesne wydawnictwa masońskie. Opracowane zbiory liczą ok. 65,2 tys. woluminów. Najstarszą część zbiorów stanowią siedemnastowieczne druki różokrzyżowców. Stare druki osiemnastowieczne liczą kilka tysięcy tomów. Największa część zbiorów pochodzi z XIX i XX wieku (do lat 1933/35). Znajduje się w nich również niewielki, lecz największy w Polsce, liczący 1,2 tys. woluminów zbiór literatury współczesnej.

[/tab]
[tab title=”Nadwarciański Park Krajobrazowy”]

Nadwarciański Park Krajobrazowy

Nadwarciański Park Krajobrazowy obejmuje około 30-kilometrowy odcinek doliny Warty w jej środkowym biegu od autostrady A2 na wschodzie po ujście Prosny, w obrębie mezoregionu zwanego Doliną Konińską. Dominującym elementem ukształtowania terenu jest tu szeroka, płaska pradolina, wyżłobiona przez połączone wody z topniejącego lądolodu oraz wody Prawarty. Krawędzie pradoliny (zwłaszcza po północnej stronie rzeki) są wyraźnie zaznaczone w terenie i tworzą naturalne punkty widokowe. Dziś pradolinę wykorzystuje Warta, osiągająca tu zaledwie kilkadziesiąt metrów szerokości; w czasie okresowych wezbrań zalewa ona płaskie dno doliny, zasilając w wodę liczne starorzecza i smugi. Pierwotny, naturalny rytm wezbrań i niżówek został zakłócony przez powstanie i funkcjonowanie zbiornika retencyjnego Jeziorsko oraz budowę wałów przeciwpowodziowych, które odcięły część doliny od życiodajnych zalewów. Rzekę obwałowano dwustronnie we wschodniej części parku, wał przeciwpowodziowy występuje też na południowym brzegu na odcinku Modlica – Pyzdry – Białobrzeg. Okresowe rozlewiska nie obejmują terenów położonych na tak zwanym zawalu, a także pagórków wydmowych powstałych wskutek działalności wiatru na przedpolu lądolodu. Najbardziej efektowne wydmy zobaczyć dziś można w rejonie Lądkowskiego Borku (między innymi Piaskowa Góra), koło Wrąbczynka oraz na południe od Pietrzykowa (tak zwane Białe Góry). Uzupełnieniem sieci rzecznej parku są dopływy Warty (do większych należą Czarna Struga, Meszna, Prosna i Wrześnica).

Niegdyś dolinę Warty porastały lasy łęgowe. Dzisiejszy krajobraz to efekt tradycyjnego, pastersko-łąkarskiego użytkowania doliny, uzależnionego od zmiennego rytmu przepływów rzeki z regularnymi wezbraniami, tworzącymi okresowe rozlewiska. Charakterystyczny dla tych stron był zwłaszcza swobodny wypas wielotysięcznych stad gęsi, sprzyjający utrzymaniu terenów otwartych. Dziś powierzchnia płaskiego dna doliny Warty zajęta jest przez mozaikę podmokłych łąk, szuwarów, pastwisk, gruntów ornych i zadrzewień, pomiędzy którymi występują liczne starorzecza, smugi i wydmy. Coraz większy obszar zajmują pola uprawne. Nieliczne rozproszone zabudowania usytuowane są zazwyczaj na wyniesionych kępach wydmowych, a wszystkie większe miejscowości założono wzdłuż krawędzi pradoliny, poza strefą zalewów. Największe miejscowości parku to Pyzdry i Zagórów, które posiadają układ urbanistyczny z wyraźnymi śladami dawnego założenia lokacyjnego. Najbardziej wyraźnymi przykładami wpływu człowieka na tutejszy krajobraz są niewątpliwie przecinająca dolinę autostrada oraz ciągnące się kilometrami wały przeciwpowodziowe.

Walory przyrodnicze

Niezwykłe bogactwo roślinności parku tworzącej około 230 zespołów (od bagiennych i torfowiskowych po wydmowe) powstało między innymi jako efekt pastersko-łąkarskiej działalności człowieka. Charakterystycznym zbiorowiskiem leśnym są fragmenty łęgów nadrzecznych, niegdyś zajmujących znacznie większą powierzchnię. W miejscach zabagnionych występują olsy. Krawędzie pradoliny w okolicy Kopojna porasta cenny zespół łęgu zboczowego. Powierzchnię licznych starorzeczy pokrywają zbiorowiska roślin wodnych, wokół rozciągają się szuwary. Miejsca suche, wydmowe porastają bory sosnowe oraz zbiorowiska muraw napiaskowych. Najbardziej charakterystycznym elementem krajobrazu są rozległe łąki, które w okresie kwitnienia cechują się dużymi walorami estetycznymi. Wśród nich znaczne powierzchnie zajmują wartościowe łąki wyczyńcowe. Do najcenniejszych należą bogate florystycznie łąki trzęślicowe (ze stanowiskami staroduba łąkowego) oraz śródlądowe zbiorowiska słonorośli ze stanowiskami rzadkich gatunków (jarnik solankowy, świbka morska, mlecznik nadmorski, oczeret Tabernemontana, storczyk błotny – na Łąkach Pyzdrskich znajduje się jego jedyne stanowisko w Wielkopolsce). Flora parku obejmuje blisko tysiąc gatunków, spośród których około 10% to gatunki rzadkie i ginące. Na uwagę zasługują rośliny rzadkie i chronione – między innymi skrzyp olbrzymi, goździk pyszny, kosaciec syberyjski, goryczka wąskolistna oraz kilka gatunków rodzimych efektownych storczyków.

Spośród różnych grup systematycznych najlepiej rozpoznaną grupą na terenie parku są kręgowce. Wśród ryb odnotowano obecność rzadszych gatunków – kozy, piskorza i różanki. Dogodne warunki siedliskowe sprzyjają występowaniu licznych płazów, w tym traszki grzebieniastej, rzekotki drzewnej i kumaka nizinnego. Gady reprezentowane są między innymi przez popularnego zaskrońca i jaszczurkę zwinkę. Najbogatszy jest świat ptaków (szczególnie wodno-błotnych), dla których dolina Warty stanowi ważną ostoję lęgową oraz miejsce odpoczynku w czasie sezonowych przelotów. Dotychczas w parku stwierdzono ponad 230 gatunków, z czego ponad 150 odbywało tu swoje lęgi. Podmokłe łąki stwarzają dogodne warunki do życia dla ptaków siewkowych: czajki (ptak herbowy parku), krwawodzioba, kszyka i rycyka, chruścieli (kokoszka, wodnik, kropiatka, zielonka) oraz wielu gatunków kaczek, w tym tak zwanych kaczek łąkowych: płaskonosa, cyranki i krakwy. Nad Wartą i jej dopływami bytują zimorodki i remizy, w rejonie starorzeczy żerują śmieszki. W czasie wędrówek po parku często usłyszeć można klangor żurawi i huczenie bąka, a wczesną wiosną nie sposób nie zauważyć żerujących gęgaw. Dolina Warty stanowi ostoję dla kilku gatunków rybitw, w tym białowąsej, białoczelnej i czarnej. Ptaki drapieżne reprezentowane są między innymi przez błotniaka stawowego i łąkowego oraz pustułkę. Warto odnotować wysokie zagęszczenie gniazd bociana białego, które można tu oglądać niemal w każdej miejscowości, pojawia się również jego rzadszy krewniak – bocian czarny. W okresie przelotów dolina Warty staje się miejscem odpoczynku dla migrujących ptaków, w tym blaszkodziobych (między innymi różnych gatunków gęsi), ptaków siewkowych (na przykład batalionów) i żurawi. W przeszłości świat awifauny parku był znacznie bardziej zróżnicowany, jednak część gatunków w wyniku powstania wałów, ograniczenia wiosennych wylewów i zaniechania koszenia łąk wycofała się i dziś można je obserwować głównie w trakcie przelotów. Faunę ssaków parku oprócz gatunków pospolitych reprezentują charakterystyczne zwierzęta związane z wodami – licznie występujące bobry oraz wydry.

Do głównych zagrożeń dla walorów przyrodniczych parku należą modyfikacja reżimu hydrologicznego w dolinie Warty poprzez gospodarkę wodną na zbiorniku Jeziorsko nieuwzględniającą potrzeb ochrony przyrody oraz nieprawidłowe melioracje na obszarze tak zwanego zawala, a także zmiana sposobu użytkowania gruntów (ograniczenie ekstensywnej gospodarki łąkowo-pasterskiej). Wśród innych zagrożeń wymienia się między innymi drapieżnictwo lisa, norki amerykańskiej czy ptaków krukowatych, zanieczyszczenie wód oraz funkcjonowanie „dzikich” wysypisk śmieci.

Walory kulturowe

Śladami po osadnictwie zlokalizowanym w dolinie Warty we wczesnym średniowieczu i czasach wcześniejszych są grodziska w Modlicy (Szwedzki Okop), Barłogach (Góra Mszalna), Samarzewie i najsłynniejsze na Rydlowej Górze w Lądzie. Większość późniejszych zabytków znajduje się w miejscowościach położonych już poza strefą zalewów. W Lądzie zachwyca opactwo pocysterskie wpisane na prestiżową listę pomników historii. Obok znajduje się XIX-wieczny dworek – obecnie siedziba Ośrodka Edukacji Przyrodniczej. Śladem dawnych tradycji hodowlanych jest pomnik gęsi. W rokokowym pałacu biskupim w Ciążeniu zgromadzono unikatowe zbiory literatury masońskiej. Chlubą Zagórowa jest barokowy kościół oraz figura Jana Nepomucena – świętego chroniącego przed powodziami. Ciekawe obiekty sakralne znajdują się również w Rzgowie (drewniany kościół św. Jakuba) i Lądku (barokowa świątynia pocysterska). Do licznych zabytków Pyzdr zalicza się między innymi pofranciszkański zespół klasztorny (obecnie siedzibę Muzeum Regionalnego), kościół farny, dwa zniszczone wiatraki koźlaki i wiatrak typu holenderskiego. W nieodległym Borzykowie zrekonstruowano posterunek graniczny z czasów zaborów. Śladami po innych nacjach zamieszkujących dolinę Warty są macewy zgromadzone w pyzdrskim muzeum, kościoły ewangelickie: murowany w Zagórowie i drewniany we Wrąbczynkowskich Holendrach (obecnie katolicki) oraz kilka cmentarzy.

na podstawie http://www.zpkww.pl

[/tab]

[tab title=”Jak dojechać?”]

Aby dojechać komunikacją publiczną do Ciążenia należy najpierw dojechać do Słupcy.

Dojazd do Słupcy z Poznania lub Konina obsługują Koleje Wielkopolskie (połączenia lokalne). Ze Słupcy do Ciążenia można potencjalnie dojechać autobusem PKS (ok. 20 min., rozkład na www.e-podroznik.pl), jednakże Organizatorzy XIII Warsztatów Filozofii Przyrody oferują pomoc w przewiezieniu samochodami prywatnymi P.T. Uczestników Warsztatów na odcinku Słupca-Ciążeń. W związku z tym, prosimy o zaznaczenie właściwych pól wyboru w sekcji 6. formularza rejestracyjnego.

Komunikacja prywatna

Jeśli do Ciążenia jedziemy autostradą A2 od Strykowa, aby uniknąć stosunkowo wysokiej opłaty z bardzo króki odcinek trasy Sługocin-Słupca (25 zł), należy zjechać na węźle Sługocin. Następnie drogą 467 przez Ratyń, Lądek i Ląd możemy dojechać do Ciążenia.

[map type=”code”][/map]

[/tab]

[/tabs]

XIII Warsztaty Filozofii Przyrody