Filozoficzne spory o ludzką wolność. Program LXIV Tygodnia Filozoficznego

Najstarsze świadectwa kultury i cywilizacji zachodniej potwierdzają, iż ludzkie społeczności od wieków wysoko ceniły sobie wolność. Gotowość starożytnych Greków, Izraelitów czy Rzymian do ponoszenia najwyższych ofiar w obronie wolności własnego państwa lub narodu do dziś budzi zdumienie i podziw. Zupełnie inaczej podchodzono natomiast do wolności indywidualnej, którą całkowicie podporządkowywano spersonifikowanym bóstwom, takim jak Ananke, Mojry, Tyche czy Fatum. Na tym tle Bóg Izraela jawił się jako najmniej zniewalający człowieka, jakkolwiek i On wymagał bezwzględnego posłuszeństwa objawionemu Prawu. Idea wolności indywidualnej w pełni rozbłysła dopiero w nauczaniu Jezusa Chrystusa, co najdobitniej wyraził św. Paweł z Tarsu w stwierdzeniu: „Ku wolności wyswobodził nas Chrystus” (Ga 5, 1). W konsekwencji cała idea chrześcijańskiego zbawienia opierała się na ludzkiej wolności, bez której grzech, wina, odkupienie i ostateczne wyzwolenie byłyby pozbawione sensu. Mimo nieznanego w innych kulturach docenienia indywidualnej wolności, także w tradycji chrześcijańskiej ciągle ujawniała się swoista ambiwalencja dotycząca poczucia wolności, co wynikało z dramatu rozdarcia między pragnieniem bycia wolnym, a brutalnym realizmem różnych form zniewolenia.

Wraz z postępującą sekularyzacją kultury zachodniej wspomniana ambiwalencja nasiliła się, przyjmując formę albo skrajnego absolutyzowania ludzkiej wolności, albo konsekwentnego jej podważania w imię racjonalnie uzasadnianego determinizmu. Sztandarowym przykładem pierwszego stanowiska jest myśl Jean-Paul Sartre’a ze słynnym postulatem konieczności zanegowania istnienia Boga w celu zachowania przez człowieka pełni wolności. Znanym współcześnie popularyzatorem drugiego spojrzenia na ludzką wolność jest Daniel Dennett, wykorzystujący bogate instrumentarium filozoficzne i naukowe, aby wykazać, że tradycyjnie pojęta władza woli jest tylko iluzją. Mimo że rozstrzygnięcie prowadzonych obecnie filozoficznych sporów na temat wolności wydaje się przeważać na rzecz determinizmu, to jednak współczesny człowiek nie tylko nie chce rezygnować z wolności, ale wręcz upatruje w niej coraz większą wartość, mając zarazem świadomość, iż musi ona mieć swoje granice.

W tę ważną debatę chce się włączyć środowisko filozoficzne KUL, organizując LXIV Tydzień Filozoficzny pod hasłem „Filozoficzne spory o ludzką wolność”. Do podjęcia tego tematu skłania m.in. bezprecedensowa w Europie XXI wieku agresja Rosji na Ukrainę, zmuszająca do przemyślenia na nowo znaczenia wolności w życiu jednostkowym i społecznym.

PROGRAM LXIV TYGODNIA FILOZOFICZNEGO

FILOZOFICZNE SPORY O LUDZKĄ WOLNOŚĆ

16–19 maja 2022 r.

Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II

Aula 114 Centrum Transferu Wiedzy

www.filozofia.kul.pl

www.tydzien.filozoficzny

PONIEDZIAŁEK – 16 maja

• 08.00 Msza Święta w intencji zmarłych Profesorów Wydziału Filozofii – przewodniczy i homilię wygłosi ks. prof. dr hab. Stanisław Janeczek, wieloletni Dziekan Wydziału Filozofii KUL (Kościół Akademicki)
• 10:00 Otwarcie LXIV Tygodnia Filozoficznego:
  • Dr hab. Marek Lechniak, prof. KUL – Dziekan Wydziału Filozofii KUL
  • Karol Cichoń – Prezes Koła Filozoficznego Studentów KUL
• 10:15 Źródła pojęcia wolności – ks. dr hab. Piotr Pasterczyk (KUL)
• 11:00 Czego pragnie wola? Tomasz z Akwinu i Jan Duns Szkot o wolności i konieczności pragnień – dr hab. Martyna Koszkało, prof. UG
• 11:45 Leibniz: wolność w perspektywie zasady racji – dr hab. Bogusław Paź, prof. UWr
• 12:30 Dyskusja
• 13:00 Przerwa obiadowa
• 15:00 Co to znaczy, że człowiek jest wolny? Stanowisko Mieczysława A. Krąpca – dr hab. Arkadiusz Gudaniec, prof. KUL
• 15:45 Czy Lem i Wolniewicz byli bardziej czy mniej wolni od innych? Trzy pojęcia wolności w ujęciu tychizmu – dr hab. Paweł Okołowski (UW)
• 16:30 Dyskusja
• 18:30 Koncert Teatru Piosenki im. Romana Kołakowskiego pt. „Pragnienie wolności”

WTOREK – 17 maja

•  10:00 Wolność osoby a suwerenność narodu – ks. bp dr hab. Jacek Grzybowski, prof. UKSW
• 10:45 Kompatybilizm – inkompatybilizm: wolność woli a motywacje do działania – ks. prof. dr hab. Józef Bremer (Akademia Ignatianum)
• 11:30 Dyskusja
• 12:00 Przerwa obiadowa
• 12:00 Zebranie Sekcji Filozoficznej Wykładowców Filozofii Uczelni Katolickich w Polsce
• 15:00 Imperializm i nacjonalizm. Filozoficzna analiza rosyjskiej agresji na Ukrainę – dr Paweł Rojek (UJ)
• 16:30 Dyskusja
• 17:00 Debata: Wolność a wspólnota. Przypadek Polski
  Prof. dr hab. Andrzej Szahaj (UMK)
  Pisarz i publicysta Bronisław Wildstein (IPN)
  Prowadzenie: dr hab. Artur Mamcarz-Plisiecki (KUL)

ŚRODA – 18 maja

•  09:30 Wolność nauki: konieczność i ryzyko – dr hab. Agnieszka Lekka-Kowalik, prof. KUL
• 10:15 Odpowiedzialna wolność w ujęciu Karola Wojtyły – ks. prof. dr hab. Andrzej Szostek (KUL, UMCS)
• 11:00 Porażka szczerych chęci – s. prof. dr hab. Barbara Chyrowicz (KUL)
• 11:45 Dyskusja
• 12:15 „Słój pamięci” – czyli okruchy życia zbierane po drodze – Spotkanie autorskie z prof. dr. hab. Janem Kłosem (Wydawnictwo Academicon)
• 13:30 Przerwa obiadowa
• 15:00 Debata: Religia a wolność
  Dr hab. Marek Kita, prof. UPJPII
  Prof. dr hab. Jacek Wojtysiak (KUL)
  Prowadzenie: dr Piotr Lipski (KUL)
• 17:30 (Nie)zawodna nadzieja – Spotkanie Klubu „Filozofuj!”: dr hab. Piotr Bartula, prof. UJ oraz dr hab. Jacek Jaśtal, prof. PK (Kawiarnia „Nie wylej” przy ul. Żwirki i Wigury 4 w Lublinie)

CZWARTEK – 19 maja

• 10:00 Przyszłe i przeszłe zdarzenia przygodne – o. prof. dr hab. Marcin Tkaczyk (KUL)
• 10:45 O realnych lokalnych możliwościach – prof. dr hab. Tomasz Placek (UJ)
• 11:30 Dyskusja
• 12:00 Wolność słowa a antynaukowa propaganda – prof. dr hab. Adam Grobler (UO)
• 12:45 Czego sztuczna inteligencja może nas nauczyć o wolnej woli? – dr hab. Robert Trypuz, prof. KUL
• 13:30 Dyskusja
• 14:00 Podsumowanie LXIV Tygodnia Filozoficznego
• 15:00 Sesja studencko-doktorancka (online)