XVI Warsztaty Filozofii Przyrody

Sekcja Filozofii Przyrody i Nauk Przyrodniczych
Polskiego Towarzystwa Filozoficznego

zaprasza na

XVI Warsztaty Filozofii Przyrody

Wyższe Seminarium Duchowne Towarzystwa Salezjańskiego

Kraków, 15-18 czerwca 2023

[tabs]

[tab title=”Program”]

XVI Warsztaty Filozofii Przyrody

Wyższe Seminarium Duchowne Towarzystwa Salezjańskiego

Kraków, 15-18 czerwca 2023

Program Warsztatów

Czwartek, 15 czerwca

• 18.00 Rozpoczęcie Warsztatów
  • 18.00 kolacja
  • Zebranie Zarządu Sekcji Filozofii Przyrody i Nauk Przyrodniczych Polskiego Towarzystwa Filozoficznego

Piątek, 16 czerwca

• • 08.00 śniadanie

I Sesja, poranna

• 09:00 Anna Lemańska Fizyka wobec transcendencji
• 09:30 Andrzej Łukasik Pojęcie obiektu kwantowego z pespektywy teorii integracji pojęciowej a problem ontologii mikroświata
• 10:00 Roman Krzanowski Czy informacja ma masę? Przegląd argumentów Melvina Vopsona
• 10:30 Sławomir Leciejewski Nowy eksperymentalizm 2.0 (zarys programu badawczego)
  • 11:00 kawa
• 11:15 Krzysztof Kilian Wpływ idei epistemicznych układów odniesienia, tez o niewspółmierności i o pełnym uteoretyzowaniu obserwacji na skuteczność wnioskowania do najlepszego wyjaśnienia
• 11:45 Piotr Bylica Clive S. Lewis a spór kreacjonizmu z ewolucjonizmem
• 12:15 Dariusz Kucharski Wpływ poglądów Henry’ego More’a (1614-1687) na newtonowską koncepcję przestrzeni
• 12:45 Adam Świeżyński Kopernik jako „pomiot Szatana”. Tobiasa Cohna odrzucenie heliocentryzmu
  • 13:15 obiad
  • wspólna fotografia

II Sesja, popołudniowa

• 15:00 Wiktoria Woźniak-Konieczka Funkcjonalność ontologicznego podłoża ANT Bruno Latoura w kontekście badań nad filozofią przyrody
• 15:25 Piotr Sękowski Popperowskie i kuhnowskie aspekty genezy teorii ekohydrologii
  • 15.50 kawa
• 16:00 Kościół w dobie antropocenu. Debata.
  • Wezmą w niej udział Zbigniew Wróblewski filozof, autor tekstu „Antropologia antropocenu Dobrosława Wiktor-Mach socjolożka, autorka opracowania „Ogrodnicy świata”: katolicki ruch ekologiczny wobec wyzwań antropocenu Stanisław Jaromi franciszkanin, ekolog, piszący m. in. o obliczach współczesnej zielonej debaty, ekologii integralnej i zielonym konserwatyzmie Dyskusję poprowadzi Anna Dutkowska
• 18:15 Grzegorz Malec Prezentacja serii wydawniczej „Seria Inteligentny Projekt” i „Perspektywy Nauki”
  • 19.00 kolacja (grill)

Sobota, 17 czerwca

• • 08.00 śniadanie

III Sesja, poranna

• 09:00 Michał Latawiec Znaczenie czasu w praktycznej filozofii przyrody
• 09:30 Jarosław Janowski Wielowymiarowość czasu jako problem filozoficzny
• 10:00 Jan Czerniawski „Rozstrzygające” argumenty w sporze Leibniz-Clarke
• 10:30 Tomasz Perz Przyrodnicze aspekty samorealizacji człowieka
  • 11:00 kawa
• 11:15 Anna Dutkowska Emocjonalne Zombie
• 11:45 Michał Wagner Nominalizm syntetycznej teorii ewolucji
• 12:15 Michał Gołda Kreacjonizm Karola Linneusza
• 12:45 Andrzej Zykubek „Brakujące” 8% ludzkiego genomu
  • 13.15 obiad
  • Wspólna fotografia

IV Sesja, popołudniowa – 15.00 -18.00

• 15:00 Zebranie sprawozdawczo-wyborcze Sekcji FPiNP PTF
  • Działalność Sekcji Filozofii Przyrody i Nauk Przyrodniczych Polskiego Towarzystwa Filozoficznego w latach 2021-2023
  • Wybory przewodniczącego, wiceprzewodniczącego, sekretarza i członków Zarządu Sekcji FPiNP PTF na lata 2023-2025
• 16:00 Obrady poświęcone działalności Sekcji FPiNP PTF w poszczególnych ośrodkach; planowane spotkania naukowe, inicjatywy wydawnicze etc. Udział Sekcji w XII Polskim Zjeździe Filozoficznym
  • 19.00 kolacja

Niedziela, 18 czerwca

• • 08.00 śniadanie

[/tab]

[tab title=”Abstrakty wystąpień”]

[accordion]
[toggle title=”Piotr Bylica – Clive S. Lewis a spór kreacjonizmu z ewolucjonizmem” state=”closed”]

Piotr Bylica
Clive S. Lewis a spór kreacjonizmu z ewolucjonizmem

W filozoficzno-apologetycznych publikacjach Clive’a S. Lewisa można rozpoznać kilka argumentów przeciwko naturalizmowi.  Wyraźnie sprzeciwiał się on także naturalistycznemu ewolucjonizmowi. Jednocześnie, jak się wydaje, akceptował teorię ewolucji w zakresie, w jakim nie wykracza ona poza to, co nauka jest w stanie ustalić za pomocą swej empirycznej metodologii. Czy jako zadeklarowany teista był on więc ewolucjonistą teistycznym, czy był kreacjonistą, a może da się go zaliczyć do zwolenników teorii inteligentnego projektu? Odpowiedź na to pytanie zależy oczywiście od zdefiniowania występujących w nim terminów.

[/toggle]

[toggle title=” Jan Czerniawski – Argumenty w sporze Leibniz-Clarke”]

Jan Czerniawski
Argumenty w sporze Leibniz-Clarke

Przedstawię wybrane argumenty w sporze, ze szczególnym uwzględnieniem dwóch argumentów Clarke’a powszechnie uważanych za rozstrzygające, wskazując na możliwości ich podważenia, jak również na powody, dla których Leibniz z tych możliwości nie skorzystał. Wynik sporu okaże się nie tak jednoznaczny, jak wyglądał.

[/toggle]
[toggle title=”Anna Dutkowska – Emocjonalne Zombie”]

Anna Dutkowska
Emocjonalne Zombie

W filozofii dyskusje wokół systemów zombie pojawiają się w kontekście rozważań nad świadomością. Najogólniej ujmując systemy zombie są w stanie pozyskiwać informację z zewnątrz, przetwarzać ją, odpowiednio reagować na bodźce, a nawet dokonywać analizy własnych stanów. Nie posiadają one jednak świadomości fenomenalnej, związanej z subiektywnym przeżywaniem/doświadczaniem czegoś. Świadomość nie jest izolowanym stanem mentalnym, lecz powiązanym z innymi funkcjami poznawczymi, w tym emocjami. Badania nad emocjami wpływają na nasze rozumienie świadomości. Referat ma na celu ukazanie relacji pomiędzy emocjami i świadomością za pomocą eksperymentu myślowego obudowanego wokół emocjonalnego zombie. W rozważania zostaną wplecione wątki nawiązujące do oscarowego dzieła Alexa Garlanda, Ex Machina.

[/toggle]
[toggle title=”Michał Gołda – Kreacjonizm Karola Linneusza”]

Michał Gołda
Kreacjonizm Karola Linneusza

W filozoficznej refleksji nad poznaniem naukowym przyjmuje się, że przekonania pozanaukowe, a szczególności filozoficzne kształtują proces powstawania i rozwoju wiedzy naukowej. W referacie zaprezentuję poglądy filozoficzne przyjmowane przez Karola Linneusza (1707-1778), które miały wpływ na jego dociekania w ramach przyrodoznawstwa. Moim celem będzie przedstawienie ewolucji poglądów przyrodnika w zakresie kreacjonizmu. Linneusz był kreacjonistą, jednak rozumienie tego stanowiska ewoluowało wraz z rozwojem jego działalności naukowej. Jego przeświadczenia dotyczące pochodzenia życia, zmieniały się z czasem, a on sam przyznał w końcu, że nowe gatunki powstają za sprawą hybrydyzacji.

[/toggle]
[toggle title=”Jarosław Janowski – Wielowymiarowość czasu jako problem filozoficzny”]

Jarosław Janowski
Wielowymiarowość czasu jako problem filozoficzny

Tematem mojego wystąpienia uczynię wielowymiarowość czasu. Skupię się przy tym na jednym z możliwych znaczeń tego terminu. Chodzi o takie rozumienie wielowymiarowości czasu, które byłoby odpowiednikiem (analogonem) wielowymiarowości przestrzeni. Zarówno w naszym doświadczeniu potocznym, jak również na gruncie standardowych sformułowań najważniejszych teorii fizycznych mamy do czynienia z wielowymiarowością przestrzeni (przeważnie jest mowa o trzech wymiarach), ale z jednowymiarowością czasu. Również czasoprzestrzeń (w teorii względności) wydaje się być strukturą 3+1 wymiarową (czyli z trzema wymiarami przestrzennymi i jednym wymiarem czasowym). W związku z powyższym w moim wystąpieniu skupię się na zagadnieniu, czy i pod jakimi warunkami jest dopuszczalne, aby czas mógł mieć więcej niż jeden wymiar. Spróbuję również rozważyć, czy tego typu pytania o wielowymiarowość czasu mieszczą się w granicach problematyki charakterystycznej dla filozofii przyrody?

[/toggle]
[toggle title=”Krzysztof Kilian – Wpływ idei epistemicznych układów odniesienia, tez o niewspółmierności i o pełnym uteoretyzowaniu obserwacji na skuteczność wnioskowania do najlepszego wyjaśnienia”]

Krzysztof Kilian
Wpływ idei epistemicznych układów odniesienia, tez o niewspółmierności i o pełnym uteoretyzowaniu obserwacji na skuteczność wnioskowania do najlepszego wyjaśnienia

W wystąpieniu przedstawione zostaną skrótowo: (a) idea epistemicznych układów odniesienia; (b) teza o niewspółmierności teorii naukowych; (c) teza o pełnym uteoretyzowaniu obserwacji. Na tym tle przedstawione zostanie wnioskowanie do najlepszego wyjaśnienia, którego schemat w klasycznym sformułowaniu wygląda następująco: „Dlaczego P, a nie Q?” Odpowiedzi zwykle udziela się za pomocą następującego schematu: „P, a nie Q, bo a, b, c,…, n”. Dyskusje nad optymalną odpowiedzią na to pytanie − w ramach których w następniku tego schematu pojawiają się np. takie elementy jak: ujawnienie mechanizmu przyczynowego; ocena precyzji; wskazanie na zakres zastosowań − pozwalają na dokonanie wyboru między P a Q, tylko w niektórych przypadkach. Dyskusje takie mogą być owocne wtedy, gdy w grę wchodzą hipotezy P i Q, między którymi nie zachodzi relacja niewspółmierności. Jeśli zaś między wspomnianymi hipotezami zachodzi ta relacja, to nie istnieje optymalna odpowiedź na pytanie „Dlaczego P, a nie Q?”, dlatego że dla zwolenników P wyjaśnienia Q nie są dopuszczalnymi w nauce wyjaśnieniami (lub mają bardzo ograniczony zasięg) i vice versa.

[/toggle]
[toggle title=” Roman Krzanowski – Does information has mass? Review of Vopson’s claims”]

Roman Krzanowski
Does information has mass? Review of Vopson’s claims

Does information have mass? Several researchers  attribute to information physical nature.  But, if information is physical then it has mass, claims Vopson (see e.g. Vopson (2019a, 2019b, 2020, 2021)- as physical things have mass, most of them. But, with information,  things are not that straightforward. Vopson’s claim is puzzling (that information has mass). Let us make a thought experiment.  We take an old computer punched card, which are a sort of computer memory storing information. If the card is blank it has no information, for us and for a computer system. If it has punched holes it may contain information. But this punched card will have less mass than a card without holes. So, in a case of punched cards, adding information subtracted mass from the card, a rather risky proposition in a view of Vopson’s claim, as it would attribute a negative mass to information  (if we claim that information has mass). Obviously, Vopson’s claim that information has mass must mean something different than this example would suggest. In this presentation we discuss key points of Vopson’s claim, present his concept of information, and argue that his findings do not support generalization into the matter-energy-information principle that he formulated.
Key references
Vopson, M.M. The mass-energy-information equivalence principle. AIP Adv. 2019a, 9, 095206.
Vopson, M.M. The information content of the universe and the implications for the missing dark matter. 2019b.
Vopson, M.M. The information catastrophe. AIP Adv. 2020, 10, 085014.
Vopson, M.M. Estimation of the information contained in the visible matter of the universe. AIP Adv. 2021, 11, 105317.

[/toggle]
[toggle title=”Dariusz Kucharski – Wpływ poglądów Henry’ego More’a (1614-1687) na newtonowską koncepcję przestrzeni”]

Dariusz Kucharski
Wpływ poglądów Henry’ego More’a (1614-1687) na newtonowską koncepcję przestrzeni

Henry More był jedną z wiodących postaci grupy platoników z Cambridge, którego poglądy najprawdopodobniej wywarły wpływ na twórczość Isaaca Newtona. Wskazują na to głównie ich osobiste powiązania oraz analiza poglądów z zakresu filozofii przyrody. Tytułowe zagadnienie jest przedmiotem badań historyków filozofii i nauki od dziesięcioleci. Nie znalazło jeszcze ostatecznego rozwiązania, jako że zagadnienie natury przestrzeni uwikłane było w siedemnastym wieku w kontekst teologiczny, który dziś jest programowo pomijany w dziedzinie badań naukowych. Apologetyczny charakter twórczości More’a nie jest kwestionowany. Duża część sporów ogniskuje się wokół znaczenia (bądź jego braku) tego właśnie kontekstu dla badań prowadzonych przez Newtona. Wydaje się, że istotną rolę w  poszukiwaniu odpowiedzi na pytanie o rolę teologii w twórczości Newtona odegrać może znaczne poszerzenie perspektywy, w jakiej będziemy rozpatrywać powiązanie poglądów obydwu filozofów. Perspektywy uwzględniającej skomplikowane tło ideowe działalności ówczesnych filozofów przyrody.
W swoim wystąpieniu porównam poglądy More’a i Newtona nie tylko w sprawie natury przestrzeni, ale także w obszarze wyjaśnień, jakie obaj przyjmowali, analizując przyczyny kierujące działaniem materii. Obaj, uznając całkowitą bierność materii, opowiadają się za działaniem w przyrodzie czynników duchowych, odmiennie je jednak interpretując. Wspólnym mianownikiem pozostaje jednak w obu przypadkach odwołanie do tradycji neoplatońskiej metafizyki emanacyjnej. Będę bronił tezy o istotnej roli kontekstu teologicznego w newtonowskiej koncepcji przestrzeni, jako spójnej z innymi stanowiskami filozoficzno-przyrodniczymi twórcy nowoczesnej fizyki.

[/toggle]
[toggle title=”Michał Latawiec – Znaczenie  czasu w praktycznej filozofii przyrody”]

Michał Latawiec
Znaczenie  czasu w praktycznej filozofii przyrody

Upływający czas wpływa na ocenę naszych działań w ochronie przyrody. Najczęściej nie dostrzegamy wolno zachodzących procesów. Przyzwyczajamy się do obecnego, lub zastanego stanu rzeczy nie chcąc dopuszczać do zmian. To zaś prowadzi do wielu sytuacji konfliktogennych. Z drugiej strony wraz z upływem czasu powstają nowe relacje w układach przyrodniczych, których skutki trudno jest ocenić jednoznacznie jako pozytywne czy negatywne.
W refer acie przedstawione zastaną konsekwencje czasu. Czas rozumiany tu będzie w ujęciu psychologicznym, czyli jako subiektywny odbiór  pojawiających się zmian. Stała obecność człowieka w konkretnym otoczeniu powoduje, że zachodzące zmiany nie są obserwowane. Ich zmienność jest zauważana dopiero w trybie skokowym,  przy upływie  pewnych odcinków czasowych. Psychologiczny odbiór czasu sprowadza się do odcinków w przeszłości oraz planowanych  w przyszłości.

[/toggle]

[toggle title=”Sławomir Leciejewski – Nowy eksperymentalizm 2.0 (zarys programu badawczego)”]

Sławomir Leciejewski
Nowy eksperymentalizm 2.0 (zarys programu badawczego)

Jednym z bardzo ważnych zastosowań komputerów jest wspomaganie prac badawczych w naukach empirycznych. W latach osiemdziesiątych XX wieku tego typu wspomaganie komputerowe badań eksperymentalnych stało się standardem podczas prac badawczych prowadzonych w większości dobrych laboratoriów naukowych. Niestety nie znalazło to właściwego odzwierciedlenia w profesjonalnej literaturze przedmiotu z zakresu filozofii i metodologii nauki. Powstał, co prawda, nowy eksperymentalizm i tego rodzaju filozofia eksperymentu, w myśli jej twórców, została zaproponowana po to, aby dokonać adekwatnego opisu praktyki eksperymentalnej (zostanie do przypomniane w pierwszej części referatu), jednakże pominęła w swoich analizach rolę komputera w badaniach eksperymentalnych (druga część referatu). Jest to, jak się wydaje, największe przeoczenie filozofów nauki będących twórcami nowego eksperymentalizmu i wymaga pilnego uzupełnienia (trzecia część referatu).
Głównym celem referatu jest zatem wykazanie, że praktyka eksperymentalna wspomagana komputerowo nie została należycie przeanalizowana przez badaczy związanych z filozofią nowego eksperymentalizmu. Potrzebna jest zatem nowa filozofia eksperymentu (nowy eksperymentalizm 2.0), która uwzględniałaby w swoich analizach praktykę eksperymentalną wspomaganą komputerowo. W ramach referatu wskażę nie tylko samą potrzebę takiej nowej filozofii eksperymentu, ale także zasygnalizuję ważne pola badawcze nowego eksperymentalizmu 2.0.

[/toggle]

[toggle title=”Anna Lemańska – Fizyka wobec transcendencji”]

Anna Lemańska
Fizyka wobec transcendencji

W grudniu 2022 r. w Gazecie Wyborczej ukazał się artykuł prof. Marka Abramowicza pt. „Fizyka jest dziś o wiele bliżej uznania istnienia Boga jako aktywnego elementu obiektywnej rzeczywistości”. Krytycznie do tez stawianych przez Abramowicza odniósł się również w Gazecie Wyborczej Andrzej Dragan w artykule: „Skoro fizycy grzęzną w elementarnych pytaniach, skąd odwaga, by pytać o naturę Boga?” Oba artykuły zapoczątkowały ożywioną dyskusję, w której zabrali głos m.in. Piotr Cieśliński, Piotr Łaszczyca, Józef Chojnacki, Józef Spałek, Ludwik Turko (Gazeta Wyborcza), Bogdan Białek (Więź). Podobne problemy porusza również Krzysztof Meissner w książce „Fizyk w jaskini światów” wydanej w 2023 r. w Wydawnictwie Więź, a także w wygłoszonych wykładach, które można znaleźć w Internecie.
W wystąpieniu chcę włączyć się w dyskusję, wskazując, że żadna ze stron nie przedstawiła wystarczających argumentów na poparcie swoich tez. Jedną z przyczyn jest przekraczanie przez uczestników dyskusji granic metodologiczno-epistemologicznych nauk przyrodniczych, w szczególności fizyki.

[/toggle]
[toggle title=”Andrzej Łukasik – Pojęcie obiektu kwantowego z pespektywy teorii integracji pojęciowej a problem ontologii mikroświata”]

Andrzej Łukasik
Pojęcie obiektu kwantowego z pespektywy teorii integracji pojęciowej a problem ontologii mikroświata

Jedną z filozoficznie doniosłych konsekwencji mechaniki kwantowej jest ukazanie istotnego ograniczenia stosowalności pojęć naszego codziennego języka (i aparatury pojęciowej fizyki klasycznej) w odniesieniu do mikroświata. Dualizm korpuskularno-falowy, superpozycja stanów, nieoznaczoność, osobliwości statystyk kwantowych czy kwantowe splątanie prowadzą do wniosku, że ontologia substancjalnych bytów jednostkowych klasycznego atomizmu okazuje się nieadekwatna w odniesieniu do elementarnych składników materii fizyki współczesnej. Nawet tak podstawowe pojęcia, jak „cząstka”, „fala” czy „przedmiot indywidualny” muszą być z konieczności używane jedynie metaforycznie, na co zwracali uwagę już Heisenberg i Bohr. Kopenhaska interpretacja mechaniki kwantowej związana jest ze sformułowaną przez Bohra zasadą komplementarności. Zgodnie z nią dwa klasycznie wykluczające się opisy rzeczywistości fizycznej, a mianowicie opis korpuskularny albo opis falowy odnoszą się do wykluczających się wzajemnie sytuacji eksperymentalnych. Komplementarne opisy uzupełnia-ją się wzajemnie i wyczerpują naszą wiedzę o zachowaniu mikroobiektów. W opisie mikro-świata musimy uwzględnić zarówno korpuskularny, jak i falowy charakter pojedynczych mikroobiektów. Komplementarnych opisów sytuacji eksperymentalnych nie potrafimy jednak „zobiektywizować”, to znaczy przedstawić w modelu niezależnej od sytuacji eksperymentalnej samoistnej realności fizycznej.
W referacie zaproponowana jest konstrukcja pojęcia obiektu kwantowego jako amalgamatu pojęciowego przestrzeni wejściowych klasycznych cząstek i klasycznych fal zgodnie z teorią integracji pojęciowej Gillesa Fauconniera i Marka Turnera. W amalgamacie pojęcia obiektu kwantowego mamy do czynienia ze scaleniem wybranych elementów przestrzeni wejściowych klasycznych cząstek i klasycznych fal, pojawiają się ponadto własności emergentne. Koncepcja amalgamatu może być potraktowana jako alternatywa wobec koncepcji komplementarności i przyczynek do realistycznej interpretacji mechaniki kwantowej.

[/toggle]
[toggle title=”Tomasz Perz – Przyrodnicze aspekty samorealizacji człowieka”]

Tomasz Perz
Przyrodnicze aspekty samorealizacji człowieka

Soren Kierkegaard w filozofii egzystencjalistycznej, Abraham Maslow na gruncie psychologii istnienia, wskazują na aspekty procesu samorealizacji w życiu człowieka. Jerzy Chmurzyński wychodząc z przesłanek przyrodniczych wzywa „bądź sobą w swojej ludzkiej naturze”. Andrzej Grzegorczyk odwołując się do etologicznych osiągnięć Chmurzyńskiego zalicza samorealizację (samoakualizację, samourzeczywistnienie) do wartości duchowych wtórnych, grupujących w sobie odczucie pierwotnych wartości duchowych (np. dobro, prawdę czy piękno). Człowiek samorealizuje się w czymś np. wypełniając jakieś doniosłe zadanie. Wymaga to dostrzeżenia swoich możliwości i chęć do ich aktualizacji w wyniku odkrycia wartości podstawowych. Etologia odsłaniając mechanizmy ludzkiego zachowania zbliża nas do problematyki osobliwości ludzkiej natury. Celem referatu jest ukazanie postulatu samorealizacji w perspektywie przyrodniczego ujęcia specyfiki ludzkiej natury.

[/toggle]

[toggle title=”Piotr Sękowski – Popperowskie i kuhnowskie aspekty genezy teorii ekohydrologii”]

Piotr Sękowski
Popperowskie i kuhnowskie aspekty genezy teorii ekohydrologii

Ekohydrologia jest nauką integrującą teorie hydrologii i ekologii w celu tworzenia narzędzi wzmacniania odporności ekosystemu na zmiany klimatu. Kluczowe w teorii ekohydrologii jest zrozumienie sprzężenia procesów ekologicznych z cyklem hydrologicznym w skali zlewni. Zjawiska hydrologiczne i ekologiczne oraz presja antropogeniczna na terenie zlewni wpływa na rzekę i ekosystemy leżące w dół biegu rzeki. Celem ekohydrologii, jako nauki stosowanej, jest taka regulacja zjawisk hydrologicznych i ekologicznych, by zwiększać stabilność ekosystemu i jego odporność na zmiany klimatu. Szereg instrumentów służących regulacji procesów ekohydrologicznych, ze względu na rozległość terenów zlewni, wymaga nie tylko działań sensu stricto środowiskowych, ale również prawnych, administracyjnych, ekonomicznych, czy politycznych. Konieczna jest tu integracja działań jednostek administracyjnych znajdujący się na terenie zlewni. Powoduje to, że ekohydrologia obejmuje również nauki prawne, ekonomiczne, czy społeczne. Ze względu na tę rozległość, stanowi ciekawy przedmiot namysłu dla filozofii nauki. W referacie zamierzam skupić się genezie teorii ekohydrologii. Jeden z twórców ekohydrologii, Maciej Zalewski, expressis verbis zwraca uwagę, że sformułowanie założeń teoretycznych tej dyscypliny było możliwe dzięki analizie historycznego następstwa teorii ekologii rzek w XX wieku, w kontekście falsyfikacjonizmu Poppera i rewolucji naukowych Kuhna. Na tle rozwoju współczesnej biologii, zdominowanego przez postęp laboratoryjny, ekohydrologia stanowi interesujący wyjątek – jej założenia nie zostały bowiem sformułowane w oparciu o dane empiryczne, ale o filozoficzny namysł nad kierunkiem przemian kolejnych koncepcji wyjaśniających ekologię rzek. Wypracowane w ten sposób, podstawowe koncepcje, dopiero wtórnie są empirycznym testom, a następnie precyzowane. Stąd można powiedzieć, że teoria ekohydrologii stanowi modelowy przykład teorii naukowej w sensie Poppera.

[/toggle]

[/toggle]
[toggle title=”Adam Świeżyński – Kopernik jako <pomiot Szatana>. Tobiasa Cohna odrzucenie heliocentryzmu”]

Adam Świeżyński
Kopernik jako „pomiot Szatana”. Tobiasa Cohna odrzucenie heliocentryzmu

Tobias Cohn (Toviyyah ben Moshe ha-Kohen, 1652-1729) jest autorem encyklopedycznego dzieła Ma’aseh Toviyyah (Dzieło Tobiasza, Wenecja 1707), w którym odniósł się m.in. do modelu heliocentrycznego autorstwa Mikołaja Kopernika. Jest to pierwsze znane nam tak obszerne ustosunkowanie się autora żydowskiego do modelu Kopernika. Tobias poddał go krytyce i ostatecznie odrzucił, uznając za błędny, a jego autora określił mianem „szatańskiego pomiotu”. Powszechnie uznaje się, że odrzucenie heliocentryzmu przez Tobiasa (podobnie jak początkowo często miało to miejsce w przypadku autorów chrześcijańskich) było motywowane względami religijnymi i niezgodnością tego modelu z danymi biblijnymi. Jednak lektura Ma’aseh Toviyyah prowadzi do wniosku, że główny ciężar argumentacji autora został położony na kwestie ściśle empiryczne, choć rozumiane i przedstawione w błędny sposób. W związku z tym uzasadnię stanowisko, że odrzucenie modelu kopernikańskiego przez Tobiasa (co stanowi swoisty paradoks) było spowodowane przede wszystkim jego empirycznym nastawieniem do świata materialnego i motywowane empirycznymi trudnościami, jakie dostrzegł w związku z tym modelem. Argumentacja religijna, która także się pojawiła w jego dziele, miała znaczenie drugoplanowe i służyła głównie pokazaniu żydowskim odbiorcom dzieła, że wyniki badań naukowych nie zaprzeczają judaistycznemu obrazowi świata. W związku z tym Tobiasa Cohna można traktować jako osiemnastowiecznego żydowskiego uczonego (ukończył m.in. studia medyczne w Padwie i praktykował medycynę), który z aprobatą odnosił się do badań naukowych, a jednocześnie usiłował uzgadniać wynikający z nich obraz przyrody z teologią judaistyczną.

[/toggle]

[toggle title=”Michał Wagner – Nominalizm syntetycznej teorii ewolucji”]

Michał Wagner
Nominalizm syntetycznej teorii ewolucji

Pojęcie nominalizmu w tytule odnosi się do rozumienia tego poglądu w kontekście filozofii Johna Locke’a. Locke’a nie tyle podważał istnienie esencji bytu, co stwierdzał, że ludzki umysł nie jest w stanie ich poznać, więc nasze definicje odnoszą się jedynie do abstrakcji, które mogą nie pokrywać się z realnymi esencjami. W filozofii biologii nominalizm oznacza natomiast koncepcję gatunku, zgodnie z którą kategoria ta jest traktowana jedynie jako narzędzie do pracy taksonomicznej. Jeden z współtwórców syntetycznej teorii ewolucji – E. Mayr – odrzucał nominalizm na rzecz populacjonizmu, poglądu zgodnie z którym gatunki istnieją, ale są rozumiane jako zbiory różnorodnych, spokrewnionych jednostek, tj. populacji. Analizując jednak wczesne prace twórców syntezy – T. Dobzhansky’ego, G. G. Simpsona oraz samego Mayra – można zauważyć, że koncepcja gatunku przez nich promowana przypomina nominalizm w rozumieniu Locke’a, a pewności co do realnego istnienia gatunków towarzyszy niepewność, czy da się je uchwycić stosując narzędzia, koncepty i definicje syntetycznej teorii ewolucji. Wydaje się, że ów sceptycyzm co do możliwości uchwycenia gatunków jest konsekwencją szerszego problemu darwinizmu, jakim jest próba opisania dynamicznego zjawiska ewolucji życia za pomocą terminów, które miały swoją genezę w statycznej koncepcji przyrody.

[/toggle]

[toggle title=” Woźniak-Konieczka – Funkcjonalność ontologicznego podłoża ANT Bruno Latoura w kontekście badań nad filozofią przyrody”]

Wiktoria Woźniak-Konieczka
Funkcjonalność ontologicznego podłoża ANT Bruno Latoura w kontekście badań nad filozofią przyrody

Zagadnienia ontologiczne pełnią fundamentalną rolę w filozoficznych analizach, stąd też poruszenie, jakie wywołuje wśród badaczy płaska ontologia proponowana przez Bruno Latoura, zmieniająca zupełnie sposób postrzegania rzeczywistości. Latour odbiera człowiekowi monopol na relacje, budując teorię, w której wchodzą w nie zarówno byty ożywione jaki nieożywione. Symetryczność bytów, charakterystyczna dla Teorii Aktora-Sieci, była i jest poddawana krytyce, tak samo jak prezentowany przez Latoura antyesencjalizm.

Latour podważając standardowe podziały, m.in. na podmiot i przedmiot, definiuje na nowo środowisko, w którym żyje człowiek. Zmienia rozumienie materialności i świadomości, zmienia również układ sił między bytami, budując swój sposób rozumienia świata jako współzależnych od siebie aktantów. Przyjęcie perspektywy Teorii Aktora-Sieci powoduje, że należałoby przemyśleć na nowo nasze podejście do relacji, społeczeństwa, a także przyrody.

Latourowska krytyka podziału natura-kultura, wzmocniona założeniem, że relacje dzieją się nie tylko między ludźmi, lecz zaangażowane są w nie zarówno byty ludzkie jak i nieludzkie, zmienia wiele również w obszarze badań filozofii przyrody. Skutki podważenia tradycyjnych dychotomii ontologicznych mogą wnieść wiele m.in. do dyskusji nad antropocenem i kapitałocenem. W referacie, będącym częścią mojej pracy and dysertacją doktorską, skupię się na potencjalnej funkcjonalności płaskiej ontologii Latoura w kontekście badań dotyczących filozofii przyrody.

[/toggle]

[toggle title=”Andrzej Zykubek – Co kryje brakujące 8% ludzkiego genomu?”]

Andrzej Zykubek
Co kryje brakujące 8% ludzkiego genomu?

W ludzkim genomie znajduje się wiele elementów, które uznawane były dotąd za wyjątkowo trudne do precyzyjnego zsekwencjonowania (odczytania). Takie miejsca to przede wszystkim telomery i centromery. Od pierwszego wydania w 2000 r. ludzki genom referencyjny obejmował tylko euchromatyczną frakcję genomu, pozostawiając niedopisane ważne regiony heterochromatyczne (m.in. telomery i centromery).
Odnosząc się do pozostałych 8% genomu, konsorcjum Telomere-to-Telomere (T2T) przedstawiło w 2022 r. kompletną sekwencję ludzkiego genomu, T2T-CHM13, składającą się z 3,055 miliarda par zasad. Postęp technologiczny i zastosowanie sekwencjonowanie III generacji oraz wyrafinowanych narzędzi bioinformatycznych umożliwiły poznanie szczegółów materiału genetycznego, którego wystarczyłoby na cały chromosom.
W referacie przedstawię i skomentuję to wyjątkowe osiągnięcie.

[/toggle]
[/accordion]

[/tab]

[tab title=”Zaproszenie”]

Zaproszenie

Sekcja Filozofii Przyrody i Nauk Przyrodniczych Polskiego Towarzystwa Filozoficznego zaprasza na XVI Warsztaty Filozofii Przyrody. Warsztaty odbędą się w dniach 15-18 czerwca 2023 r. w Wyższym Seminarium Duchownym Towarzystwa Salezjańskiego w Krakowie.

Zapraszamy do przesyłania zgłoszeń czynnego i biernego uczestnictwa. Zachęcamy do prezentacji własnych badań, osiągnięć, publikacji, grantów z zakresu filozofii przyrody i filozofii nauk przyrodniczych.

Organizatorzy przewidują referaty P.T. Uczestników (dotyczące pisanych artykułów, magisteriów, fragmentów rozpraw doktorskich, projektów, publikacji książkowych, konferencji itp.) i dyskusję. Tradycyjnie przewidujemy dwa rodzaje wystąpień: wykład (wystąpienie + dyskusja – 45 min. + 45 min.) i referat (wystąpienie i dyskusja – 20 min. + 10 min.).

Warsztaty Filozofii Przyrody mają charakter roboczego spotkania. Zarząd Sekcji Filozofii Przyrody i Nauk Przyrodniczych PTF oczekuje, że osoby zgłaszające się na Warsztaty będą uczestniczyć w całym wydarzeniu.

Terminy dokonania rejestracji:

• do poniedziałku 8 maja 2023 r. w przypadku uczestnictwa czynnego (zgłoszenie z wystąpieniem),
• do poniedziałku 22 maja 2023 r. w przypadku uczestnictwa biernego (bez wystąpienia).

Opłaty

• pełne uczestnictwo – 600 zł
• termin wpłat – do dnia 31 maja 2023 r.

Pełne koszty uczestnictwa w XVI Warsztatach Filozofii Przyrody obejmują:

• nocleg (3 noce) i
• wyżywienie (śniadania, obiady, kolacje, serwisy kawowe, grill).

Dane do wpłaty

• nr konta 46 1600 1013 1847 8609 2000 0001

Wyższe Seminarium Duchowne Towarzystwa Salezjańskiego
ul. Tyniecka 39, 30-323 Kraków

tytuł wpłaty: Filozofia przyrody – imię i nazwisko

W przypadku wpłat zagranicznych
PL77 1090 1362 0000 0000 3601 7903
SWIFT: WBKPPLPP

Zapraszamy do wypełnienia formularza zgłoszenia.

• Formularz zgłoszenia znajduje się w linku lub w następnej zakładce.

[/tab]

[tab title=”Rejestracja”]

[/tab]

[tab title=”Plakat do pobrania – zapowiedź + program”]

XVI_warsztaty_filozofii_przyrody_plakat_A3_program [PDF]

• plakat PDF
• plakat JPG
• plakat PNG

[/tab]

[tab title=”Jak dojechać?”]

[/tabs]