Debata filozoficzna „Czy dane doświadczalne pozwalają rozstrzygnąć spór ewolucjonizm teoria inteligentnego projektu?”. Prof. Jodkowski vs. Prof. Sady

Czas: 29.11.2023 | 17:00

Miejsce: Biblioteka Uniwersytecka Uniwersytetu Zielonogórskiego, al. Wojska Polskiego 71, Zielona Góra

Spór o rolę faktów w naukach empirycznych od dawna interesuje filozofów nauki. Kluczowe w tych naukach jest doświadczenie, czyli wyniki obserwacji i eksperymentów. Właśnie te wyniki zwane są faktami naukowymi, empirycznymi czy przyrodniczymi. Jeszcze przed II wojną światową uczeni należący do Koła Wiedeńskiego argumentowali, że nauka to zbiór teorii będących uogólnieniem faktów i że fakty odgrywają kluczową rolę w akceptacji lub odrzuceniu teorii.

W kolejnych latach trwały burzliwe dyskusje nad tym, czy fakty rzeczywiście pełnią fundamentalną rolę w nauce. Niektórzy filozofowie nauki doszli do wniosku, że fakty są uteoretyzowane, czyli że to teorie nadają im znaczenie, a nie odwrotnie. Do dzisiaj wśród uczonych nie ma pełnej zgody, jaka jest rola faktów w nauce i czy pozwalają one rozstrzygać spory między rywalizującymi teoriami.

Spór o rolę faktów ma szczególne znaczenie w debatach dotyczących pochodzenia życia. Głos w tej sprawie zabierają przede wszystkim ewolucjoniści i zwolennicy teorii inteligentnego projektu – ci pierwsi twierdzą, że cała różnorodność przyrody ożywionej powstała na drodze procesów czysto przyrodniczych (najczęściej mówi się tutaj o mutacjach i doborze naturalnym), natomiast drudzy utrzymują, że procesy przyrodnicze co prawda odgrywają dużą rolę, ale powstania życia i jego form nie można wyjaśnić bez udziału inteligencji. Co ciekawe, często zarówno jedna, jak i druga strona sporu twierdzi, że podąża za faktami, dokądkolwiek one prowadzą. A skoro tak, to fakty powinny dokądś prowadzić i – idąc dalej – powinny umożliwić rozstrzygnięcie przedstawionego w tytule debaty sporu. Czy jednak rozstrzygają? Właśnie na to pytanie spróbują odpowiedzieć profesor Kazimierz Jodkowski i profesor Wojciech Sady.

Profesor Jodkowski twierdzi, że dane doświadczalne nie pozwalają rozstrzygnąć sporu ewolucjonizm – teoria inteligentnego projektu, ponieważ a) dane doświadczalne nigdy samodzielnie nie rozstrzygają sporu między dwiema teoriami naukowymi, b) darwinowska teoria ewolucji i teoria inteligentnego projektu zakładają odmienny epistemiczny układ odniesienia (zakładają inne rozumienie naukowości).

Profesor Sady twierdzi, że dane doświadczalne pozwalają rozstrzygnąć spór ewolucjonizm – teoria inteligentnego projektu, ponieważ w dziejach nauki zawsze to dane doświadczalne – choć nie od razu i nie w prosty sposób – rozstrzygały spór między programami badawczymi. Tytułowego sporu w obecnej sytuacji jednak dane nie rozstrzygną. Ewolucjonizm leży u podstaw programu badawczego, który w ciągu ostatnich 150 lat wytworzył olbrzymi system wiedzy biologicznej. Teoria inteligentnego projektu koncentruje się na krytykowaniu ewolucjonizmu, ale nie prowadzi swych zwolenników do samodzielnych badań nad życiem i badań tych nie ukierunkowuje.