Sekcja Filozofii Przyrody i Nauk Przyrodniczych Polskiego Towarzystwa Filozoficznego
Sekcja Filozofii Przyrody i Nauk Przyrodniczych Polskiego Towarzystwa Filozoficznego
Odkrycia naukowe dają się racjonalizować. Ze współczesnej perspektywy czasami wydają się ostatnim elementem ciągu przyczynowo powiązanych zdarzeń. Bywa jednak i tak, że odkrycie, które było przedstawione jako potwierdzenie teoretycznych przewidywań okazało się tylko wynikiem systematycznych poszukiwań i łutu szczęścia. Tak było z odkryciem Plutona. Odkrycie to zostało przedstawione światu jako kolejny tryumf mechaniki newtonowskiej. Aplikacja praw tej […]
Katastrofy przyrodnicze w geologicznej skali czasu zdarzają się stosunkowo często, ale w perspektywie historycznej są zjawiskami rzadkimi i mocno ogniskującymi uwagę opinii publicznej. We współczesnej historii wydarzenie znane jako katastrofa tunguska nie ma precedensu. Szacuje się, że siła wybuchu była porównywalna do eksplozji bomby wodorowej, co odpowiada ponad tysiącu bomb zrzuconych na Hiroszimę. W wyniku eksplozji zniszczeniu uległo ponad 80 mln. drzew […]
Nazwa ,,Hayabusa” może kojarzyć się ze sportowo-turystycznym motocyklem produkowanym przez koncern Suzuki. Słowo to (w języku japońskim) oznacza znanego z szybkości sokoła wędrownego. Wiadomo jednak, że od motocykli szybsze są jednak… sondy kosmiczne, których prędkość wyraża się w dzięsiątkach kilometrów, ale liczonych już nie na godzinę, ale na sekundę! Dlatego ,,Haybusa” to także nazwa dla misji kosmicznej, która po raz pierwszy w historii dostarczyła na Ziemię próbkę z odległego ciała niebieskiego […]
„Biały Słoń” to przedwojenne polskie obserwatorium w Karpatach. Oficjalna nazwa tego obiektu była inna: Obserwatorium Astronomiczno-Meteorologiczne im. Marszałka Józefa Piłsudskiego, ale nazywana go go Białym Słoniem, gdyż zimą, przesypany śniegiem budynek podobny był do białego słonia. Ale była też inna interpretacja tej nazwy. Tak określano bardzo kosztowny obiekt, który był jednak mało przydatny. Koszty budowy nowego obserwatorium przekroczyły sumę 1 mln polskich […]
Rok 1807 był bogaty w nie tylko w wydarzenia militarno-polityczne (Bitwa pod Frydlandem, utworzenie Księstwa Warszawskiego), ale także w wydarzenia naukowe. W tym roku Humphry Davy (1778-1829) po raz pierwszy wyodrębnił (nowy pierwiastek) potas i otrzymał metaliczny sód. Po koniec (29) marca 1807 roku Heinrich Olbers (1758-1840) odkrył nowe ciało niebieskie zaliczane wówczas do planet. Nowa ,,planeta” została nazwana Westa i była czwartą […]
Model struktury DNA w postaci podwójnej helisy, zaproponowany w 1953 przez Jamesa Watsona i Francisa Cricka (1916-2004), stanowi ikonę współczesności. Helix Bridge – kładka dla pieszych w Singapurze nad zatoką Marina Bay uznana została w 2010 roku w ramach World Architecture Festival za najlepszą konstrukcję dla transportu. Nawet okna dachowe i schody wykorzystują ten kształt. Jednakże kwas deoksyrybonukleinowy nie doczekał się […]
Samochody z napędem hybrydowym (spalinowo-elektrycznym), zwane popularnie hybrydami, to nie jest wynalazek ostatnich lat. Samochody takie były budowane już na początku ubiegłego wieku. Za pierwszy taki samochód ( Lohner-Porsche Mixte Hybrid) uważa się konstrukcję Ferdynanda Porsche (1875-1951) z 1900 roku. Sprzedano 300 takich samochodów. Później takie konstrukcje udoskonalano, ale sukces rynkowy odniosła dopiero Toyota, która w 1997 roku […]
Technologia oświetlenia elektrycznego tak radykalnie zmieniła środowisko naturalne człowieka, że pojawiło się pojęcie zanieczyszczenia światłem. Lampy żarowe okazały się tak ważnym wynalazkiem, że celem wielu prac z historii techniki była próba odpowiedzi na pytanie, kto był wynalazcą żarówki? Kwestia ta dotychczas nie została definitywnie rozstrzygnięta. Najczęściej w tym kontekście pojawiają się postacie Thomasa Edisona (1847-1931) i Josepha Swana (1828-1914), ale przywoływani […]
Już pięć lat po pierwszych obserwacjach księżyców Jowisza luneta o konstrukcji podobnej do tej, której używał Galileusz stała się własnością pierwszego cara Rosji z dynastii Romanowów. Luneta cara i traktat Huygensa Z dokumentów historycznych wynika, że w 1614 г., w pięć lat po tym, jak Galileusz zbudował i skierował ku niebu swą lunetę, taką samą lunetę zakupił u moskiewskiego kupca Michała Smywałowa car Michał […]
Na tak rozbrajająco proste w swym sformułowaniu pytanie miał odpowiedzieć laureat Nagrody Nobla z fizyki (wraz z Paulem Dirakiem) za rok 1933, za „odkrycie nowych, płodnych aspektów teorii atomów i ich zastosowanie”, Erwin Schrödinger (1887-1961). Czym jest życie? Odpowiedź na to pytanie miała być udzielona w serii trzech wykładów wygłoszonych w Trinity College, w Dublinie. Inaugurujący wykład miał się odbyć w piątek 5 lutego […]
Powszechnie zaakceptowana jest teza, że promieniowanie X, później znane w Polsce i Niemczech jako promieniowanie rentgenowskie, odkrył Wilhelm Konrad Röntgen (1845-1923) w 1895 roku. Nazwa ,,promieniowanie X” została zaproponowana przez samego Roentgena, wkrótce po jego słynnych eksperymentach z nowym promieniowaniem przeprowadzonych na przełomie 1895 i 1896 roku. Na posiedzeniu naukowym z 23 stycznia 1896 roku Towarzystwa Przyrodniczo-Lekarskiego w Würzburgu (Physikalisch-Medizinische Gesellschaff […]
Dzisiaj mija dokładnie 130 lat od urodzin Paula Petera Ewalda (23 I 1888 – 22 VIII 1985)niemieckiego fizyka, którego wkład w rozwój krystalografii rentgenowskiej trudno przecenić. Ten zapomniany trochę fizyk ma jednak bardzo wysoką pozycję w rankingu cytowań. Zajmuje siódmą pozycję. Pięć pierwszych zajmują laureaci Nagrody Nobla. Na szóstej pozycji jest Marian Smoluchowski. Warto przypomnieć kontekst odkrycia […]
Jednym z najważniejszych osiągnięć XX-wiecznej radioastronomii było odkrycie (przyjmuje się często datę 28 XI 1967 r. – zatem w dniu dzisiejszym (28 XI 2017 r.) mija równo pięćdziesiąt lat od tego wydarzenia) tzw. pulsarów. Pomimo tego, że odkrycie pulsarów (gwiazd neutronowych) zostało dobrze udokumentowane przez samych odkrywców, to jednak relacje na temat tego odkrycia zawarte w monografiach z zakresu historii astronomii […]
Pracujący w zakresie podczerwieni teleskop kosmiczny WISE (Wide-field Infrared Survey Explorer) w październiku 2010 roku po wypełnieniu podstawowego celu misji jakim było poszukiwanie brązowych karłów został wykorzystany do poszukiwania planetoid i komet. W ramach zmodyfikowanego programu badawczego znanego pod akronimem NEOWISE udało się odkryć wiele komet (tylko w ciągu pierwszych czterech miesięcy odkryto dwadzieścia komet). Pod koniec października tego […]
Wężownik i astrologia Rewelacje na temat Wężownika jako 13-tego znaku Zodiaku, które pojawiły się w światowych mediach we wrześniu 2016 r. miały swoje liczne precedensy. Podobne newsy obiegły świat pięć lat temu, kiedy Parke Kunkle – wykładowca astronomii z Minneapolis w USA, ten sam człowiek, który stał się źródłem ,,sensacyjnej’’ informacji w tym roku – zwrócił uwagę na fakt powszechnie […]
Nazwa ,,Nikon” jest dzisiaj synonimem profesjonalnej fotografii, ale warto wiedzieć, że produkowane przez Nikona instrumenty optyczne były (i są aktualnie) wykorzystywane w badaniach kosmosu. W bieżącym roku obchodzone jest 100-lecia korporacji Nikon. Jej historia sięga bowiem 25 lipca 1917 r. kiedy to w wyniku połączenia trzech producentów sprzętu optycznego (Tokyo Keiki Seisaku Sho, Fuji Lens Seizo Sho i Iwaki Glass Manufacturing) […]
Okultacja Porrimy i historia jej badań Porrima to gwiazda podwójna, która nawet współcześnie wydaje się interesująca. Robert Burnham Jr (1931-1993) w połowie lat sześćdziesiątych ubiegłego wieku opisał ją ,,jako jasnożółte reflektory samochodu nadjeżdżającego do nas z odległego kosmosu”. Jako gwiazda podwójna jest dość wyjątkowa, gdyż oba składniki mają prawie równą jasność odpowiednio 3.65 i 3.56 magnitudo. Separacja składników […]
Numeryczne modelowanie globalnego klimatu jest dziś oczywistością, ale pierwsze numeryczne modele cyrkulacji zachodzących w troposferze (The general circulation of the atmosphere: a numerical experiment, ,,Quarterly Journal of the Royal Meteorological Society 82 (1956): 123–154) pojawiły się dopiero w drugiej połowie ubiegłego wieku i były dziełem meteorologia i oceanografa Normana Phillipsa (ur. 1923). Jego model pozwalał na realistyczne […]
We wrześniu 1945 r., tuż po zakończeniu II wojny światowej, przeprowadzono eksperyment (projekt Diana) mający na celu uzyskanie echa sygnału radarowego od powierzchni Księżyca. Projekt Diana i echo od asteroidy Była to pierwsza próba ,,dotknięcia” Księżyca przy pomocy fal radiowych. Dlatego też późniejsze amerykańskie programy mające na celu bezpośredni kontakt człowieka z ciałami niebieskimi nosiły nazwy rzymskich bogów. Największe efekty przyniósł […]
All-Sky Automated Survey for Supernovae (ASAS-SN) zautomatyzowany system do obserwacji gwiazd supernowych w ubiegłym roku (14 czerwca 2015) odkrył obiekt, którego przesunięcie ku czerwieni (z = 0.2326) i krzywa blasku pozwalały wnioskować, że mamy do czynienia z zupełnie wyjątkowym zjawiskiem. Absolutna jasność tego obiektu M została wyliczona na −23.5 mag. To dwukrotnie więcej niż poprzedni rekordzista (SN 2005ap). Spekulowano, że wybuch supernowej był ,,napędzany” magnetarem […]
