Kategoria: książka

Ontologie strukturalne czasoprzestrzeni - Damian Luty

Ontologie strukturalne czasoprzestrzeni – Damian Luty

Pole problemowe pracy tworzą dwie debaty. Pierwsza z nich dotyczy popraw­ności bądź właściwej postaci ontycznego realizmu strukturalnego (OSR), nurtu filozoficznej refleksji nad fundamentalnymi teoriami fizycznymi zainicjowane­go przez Jamesa Ladymana (2018) i rozwijanego również przez Stevena Frencha (2014). OSR jest rezultatem krytyki stanowiska nazywanego epistemicznym re­alizmem strukturalnym (ESR) (Worrall 2018). W ramach OSR zaproponowano interesujące interpretacje przede […]

Sięgając po niezbadane. Publikacja wydana z okazji jubileuszu 30-lecia Fundacji na rzecz Nauki Polskiej

„Sięgając po niezbadane” – taki tytuł nosi publikacja wydana z okazji jubileuszu 30-lecia Fundacji na rzecz Nauki Polskiej. Przybliżono w niej najważniejsze osiągnięcia naukowe laureatów grantów FNP.   Fundacja na rzecz Nauki Polskiej w grudniu ub.r. skończyła 30 lat. Z okazji jubileuszu FNP postanowiła przybliżyć dokonania wybranych laureatów. Kluczowym założeniem w selekcji był ścisły związek między wsparciem udzielanym badaczom […]

Zmiany jakościowe i ich miara w traktacie O sześciu niedorzecznościach

Do rąk czytelnika trafia druga książka z serii tłumaczeń tekstów autorstwa Oksfordzkich Kalkulatorów – czternastowiecznych filozofów przyrody działających na Uniwersytecie Oksfordzkim. Pierwsze dzieło przetłumaczone na język polski to Kwestie o ruchu Ryszarda Kilvingtona, będące częścią jego komentarza do Fizyki Arystotelesa (Elżbieta Jung, Arystoteles na nowo odczytany. Ryszarda Kilvingtona „Kwestie o ruchu”, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego 2014). Obecny tom zawiera tłumaczenie, poprzedzone obszernym […]

Część i całość. W stronę topoontologii

Przenieśmy się do krainy płaszczaków, czyli krainy stworzonej przez Edwina Abbotta, brytyjskiego pisarza, autora Flatlandii. Wyobraźmy sobie świat złożony z dużej kartki papieru. Jego mieszkańcy, odcinki, trójkąty, kwadraty, pięciokąty i inne figury mogą się swobodnie poruszać po tej kartce, ale nie mogą wyjść ani pod nią, ani ponad nią. Jak płaszczaki widzą siebie nawzajem? Okrągła moneta na kartce widziana z góry […]

Od Darwina do DNA. Debata wokół teorii inteligentnego projektu – William Dembski i Michael Ruse (red.)

William Dembski i Michael Ruse przedstawiają wyczerpujący i wyważony przegląd debaty dotyczącej biologicznych początków – kontrowersyjnej dialektyki toczonej od czasu publikacji książki Darwina O powstawaniu gatunków w 1859 roku. Czy obecność projektu w organizmach jest rezultatem niekierowanych sił przyrodniczych? Czy może jednak mamy do czynienia z zamysłem i teleologią, a jeżeli tak, to czy ten projekt jest wykrywalny empirycznie, a tym samym podlega badaniom naukowym? Zasadniczo […]

Geny. Medyczne tajemnice i niesamowita opowieść o ich wyjaśnieniu Euan Angus Ashley

Geny. Medyczne tajemnice i niesamowita opowieść o ich wyjaśnieniu

Dla Finów Eero Mäntyranta jest ikoną. Biegacz narciarski siedem razy zdobył medale olimpijskie i pięć razy był medalistą mistrzostw świata. Nie miał sobie równych. Nic dziwnego, że wiele osób podejrzewało go o doping. Czemu zawdzięczał wybitne osiągnięcia? Co robił, że bił rywali na głowę? Czy był “superczłowiekiem”? Dopiero po latach okazało się, że wyjaśnienie tej medycznej zagadki tkwi… w genach. Niezwykłą historię Eero […]

Błąd Galileusza

Jeden z wiodących filozofów umysłu jasno, lecz prowokująco argumentuje na rzecz całkowicie nowej teorii świadomości: panpsychizmu. Zrozumienie, w jaki sposób mózg wytwarza świadomość, to jedno z największych wyzwań współczesnej nauki. Część filozofów twierdzi, że świadomość to coś nadprogramowego, czego nie da się sprowadzić do fizycznej maszynerii mózgu. Inni uważają, że wyjaśnienie świadomości wymaga jedynie konsekwentnego wykorzystania metod, jakimi naukowcy posługiwali się do tej pory. […]

Standardowy model kosmologiczny. Studium metodologiczne

Kosmologia współczesna ma status nauki interdyscyplinarnej w tym sensie, że łączy dwie teorie, na bazie których wypracowywany jest model – standardowy model cząstek elementarnych i standardowy model kosmologiczny. Ta metodo­logiczna ewolucja dokonuje się dzięki doskonalonym narzędziom obserwacji (no­woczesne teleskopy, detektory, misje satelitarne). Efekty obserwacji naziemnych i satelitarnych dają się przedstawić między innymi w postaci map wielkoskalowej struktury Wszechświata, co pozwala […]

Rozwój nauki w biofilozofii Georges’a Canguilhema

Fakt, że Canguilhem występuje zawsze w towarzystwie swoich francuskich kolegów i koleżanek powoduje, że nie jest, jak i mało kto z tego grona, uznawany za interesującego myśliciela przez tak zwaną analityczną filozofię nauki. Wynika to zapewne z ograniczonej dostępności francuskich prac oraz bariery językowej, która powoli zanika wraz z kolejnymi tłumaczeniami i artykułami omawiającymi poszczególnych myślicieli. Drugi powód jest pewnie o wiele bardziej istotny. Współczesną francuską filozofię […]

Klimatyczne ABC. Interdyscyplinarne podstawy współczesnej wiedzy o zmianie klimatu

Zmiana klimatu jest bez wątpienia jednym z poważniejszych, jeśli nie najpoważniejszym, wyzwaniem cywilizacyjnym, z jakim ludzkość mierzy się na początku XXI wieku (IPCC, 2018). Jeśli chcemy, aby nasza diagnoza problemu była prawidłowa, a zaproponowane rozwiązania skuteczne, musimy bazować na wiedzy naukowej. W debacie publicznej, w tym w mediach, a także w rozmowach prywatnych, możemy spotkać się z wieloma nieprawdziwymi informacjami na temat zmiany klimatu, […]

Zmiana klimatu – skutki dla polskiego społeczeństwa i gospodarki

Zmiany klimatyczne są jednym z najpoważniejszych czynników środowiskowych. Wpływają one bezpośrednio i pośrednio na funkcjonowanie eko-systemów oraz na możliwości prowadzenia różnego rodzaju działalności gospodarczej. Siła oddziaływania zmian klimatu na człowieka jest bardzo duża. Koncentracja gazów cieplarnianych w atmosferze rośnie, a skutki tego procesu są już dostrzegalne gołym okiem. Niestety zmiany te, w przeważającej mierze, mają niekorzystny charakter. Jednocześnie zauważa się dużą […]

Narratio prima. Relacja pierwsza z ksiąg O obrotach Mikołaja Kopernika

Pierwsze pełne tłumaczenie na język polski książki Jerzego Joachima Retyka Narratio prima (Relacja pierwsza z ksiąg O obrotach Mikołaja Kopernika) – pierwszego drukowanego wykładu astronomii heliocentrycznej, napisanego latem 1539 na zamku w Lubawie, u boku Mikołaja Kopernika, a wydanego w 1540 roku w Gdańsku. Retyk przeszedł do historii nauki światowej jako jedyny uczeń Kopernika i człowiek, który w decydujący sposób przyczynił się do ukazania […]

Zwodniczy ogród błędów. Piśmiennictwo alchemiczne do końca XVIII wieku – Rafał T. Prinke. OPEN ACCES

[1]   Rafał T. Prinke – Zwodniczy ogród błędów. Piśmiennictwo alchemiczne do końca XVIII wieku „Zwodniczy ogród błędów” jest pierwszą w polskiej literaturze naukowej systematyczną i krytyczną prezentacją całości piśmiennictwa alchemicznego (wraz z towarzyszącą mu ikonografią) oraz aktualnego stanu badań nad tą specyficzną grupą źródeł. W swym zasadniczym założeniu praca stanowi wprowadzenie do źródłoznawstwa alchemii, poświęcając wiele miejsca kwestiom datacji, […]

Filozoficzne korzenie metody krytycznej K.R. Poppera

Za sprawą K.R. Poppera metoda krytyczna stała się w XX wieku synonimem nie tylko metody naukowej, lecz w ogóle racjonalnego dyskursu.
Idea metody krytycznej jest jednak ideą kontrowersyjną. Dla kontynuatorów myśli Hume’a jest ona nadal synonimem sceptycyzmu poznawczego. Dlatego deklaracja Poppera z lat 50. ubiegłego stulecia, iż od zawsze uważał siebie za realistę, wywołała konsternację nawet wśród jego najbardziej zagorzałych zwolenników. Czyż można być zwolennikiem krytycyzmu i zarazem realistą?
Istnieje wszakże inna tradycja krytycyzmu mająca swe korzenie w myśli Sokratesa i Kanta. Jest ona drogą pośrednią pomiędzy niekrytycznym dogmatyzmem a hiperkrytycznym sceptycyzmem. Łączy ze sobą dwa przeciwne elementy: negatywną krytykę zasad z pozytywnym ich potwierdzeniem.
Metoda krytyczna Poppera wyrasta z tradycji filozofii krytycznej Kanta. Nie jest jednak jej prostą kontynuacją, lecz rezultatem złożonego procesu. Był to proces krytycznej modyfikacji podstawowych pojęć i założeń filozofii Kanta, rozpoczęty przez J.F. Friesa i kontynuowany w jego szkole.
Autor podejmuje się w obecnej pracy analizy tego złożonego procesu w celu pokazania zarówno intelektualnych związków Poppera z tą tradycją, jak i jego nowatorstwa.

Koncepcje filozofii przyrody w Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie w latach 1978–1993

Filozofia przyrody pełniła istotną rolę w dziejach Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie. W okresie formowania się Wydziału Filozoficznego PAT, w środowisku tym ścierały się różne podejścia badawcze. W latach 1978–1993 filozofię przyrody uprawiano tam zarówno w nawiązaniu do neotomizmu (K. Kłósak, T. Wojciechowski, P. Lenartowicz), jak i w ścisłym kontakcie z naukami szczegółowymi, współczesną logiką i filozofią nauki. Dużą rolę w rozwoju tego […]

Arystoteles na nowo odczytany. Ryszarda Kilvingtona Kwestie o ruchu. OPEN ACCES

Prezentowana książka jest efektem wieloletnich badań dotyczących wyjątkowego okresu w historii nauki średniowiecznej, mianowicie początków fizyki matematycznej. Składaj się na nią dwie części: monografia, w której autorka odpowiada na pytanie, czy czternastowieczna fizyka matematyczna,  inspirowana nominalistyczną. filozofią Wilhelma Ockhama, doprowadziła do zerwania z jakościową fizyką Arystotelesa już w wieku czternastym, oraz tłumaczenie Kwestii o ruchu Ryszarda Kilvingtona – jednego z twórców szkoły Oksfordzkich Kalkulatorów. W swoich kwestiach Kilvington podejmuje analizę zagadnienia zmian, rozumianych, zgodnie z definicją. Arystotelesa, jako ruch przestrzenny, zmiany jakościowe oraz ilościowe w ujęciu nominalistycznym, czyniąc matematykę właściwym językiem opisu przyrody. Jakiego rodzaju są te „obliczenia” i jakie dzięki nim osiągamy rezultaty, Czytelnik dowie się z lektury obydwu części tej książki.

Filozofia kosmologii antropicznej – Sławomir Leciejewski

Filozofia kosmologii antropicznej Sławomir Leciejewski Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk Poznań 2021 ISBN 978-83-7654-442-7 DOI 10.14746/978-83-7654-442-7 W drugiej połowie XX wieku badania z zakresu kosmologii naukowej zaczęto odnosić do faktu istnienia białkowych form życia na jednej z planet. Relacje zachodzące między strukturą, rozwojem i pochodzeniem Wszechświata a możliwością zaistnienia i trwania życia zaczęto ujmować w różne wersje zasad antropicznych. Wszechświat zaś, […]

Rozum i wola. Kazimierz Twardowski i jego wpływ na kształt kultury polskiej XX wieku. OPEN ACCES

Jacek Jadacki (red.) Uniwersytet Warszawski  https://orcid.org/0000-0003-1749-402X DOI: https://doi.org/10.52097/acapress.9788395354977   Książka drukowana Co-publisher’s ISBN-13 (24) 978-83-953549-7-7 Data publikacji wersji drukowanej (19) 2021-07-15 Szczegóły dotyczące dostępnego formatu publikacji: Ebook [PDF] Ebook [PDF] Co-publisher’s ISBN-13 (24) 978-83-953549-9-1 Data publikacji (01) 2021-10-01 Streszczenie Ogromny wpływ Kazimierza Twardowskiego na kształt kultury polskiej XX wieku nie ulega dziś wątpliwości. […]

Zagadnienie istnienia i natury czasu w wybranych modelach kosmologicznych – Jarosław Maciej Janowski

Zagadnienie istnienia i natury czasu w wybranych modelach kosmologicznych Jarosław Maciej Janowski Recenzenci: Tadeusz Pabjan, Sławomir Leciejewski Sposób cytowania: Janowski, J. M. (2016). Zagadnienie istnienia i natury czasu w wybranych modelach kosmologicznych. Warszawa: Liberi Libri.     Spis treści Wstęp ROZDZIAŁ 1: Problem czasu w filozofii 1.1 Katalog pytań o czas 1.2 Realistyczne koncepcje czasu 1.3 Koncepcje czasu z pogranicza […]

Ludwik Fleck – mikrobiolog i filozof

W przeciwieństwie do wielu filozofów nauki Ludwik Fleck był czynnym naukowcem, który swoją teorię budował nie tylko na podstawie lektury tekstów innych autorów i badaniach historycznych, ale głównie na fundamencie własnych doświadczeń, co jest bardzo ważną cechą jego twórczości. Nakładem Oficyny Wydawniczej Politechniki Warszawskiej ukazała się książka Marii Ciesielskiej i Pawła Jarnickiego Ludwik Fleck – Mikrobiolog i filozof (Warszawa 2021). Autorzy starali się przybliżyć […]