Sekcja Filozofii Przyrody i Nauk Przyrodniczych Polskiego Towarzystwa Filozoficznego
Sekcja Filozofii Przyrody i Nauk Przyrodniczych Polskiego Towarzystwa Filozoficznego
Dla Finów Eero Mäntyranta jest ikoną. Biegacz narciarski siedem razy zdobył medale olimpijskie i pięć razy był medalistą mistrzostw świata. Nie miał sobie równych. Nic dziwnego, że wiele osób podejrzewało go o doping. Czemu zawdzięczał wybitne osiągnięcia? Co robił, że bił rywali na głowę? Czy był “superczłowiekiem”? Dopiero po latach okazało się, że wyjaśnienie tej medycznej zagadki tkwi… w genach. Niezwykłą historię Eero […]
Jeden z wiodących filozofów umysłu jasno, lecz prowokująco argumentuje na rzecz całkowicie nowej teorii świadomości: panpsychizmu. Zrozumienie, w jaki sposób mózg wytwarza świadomość, to jedno z największych wyzwań współczesnej nauki. Część filozofów twierdzi, że świadomość to coś nadprogramowego, czego nie da się sprowadzić do fizycznej maszynerii mózgu. Inni uważają, że wyjaśnienie świadomości wymaga jedynie konsekwentnego wykorzystania metod, jakimi naukowcy posługiwali się do tej pory. […]
Kosmologia współczesna ma status nauki interdyscyplinarnej w tym sensie, że łączy dwie teorie, na bazie których wypracowywany jest model – standardowy model cząstek elementarnych i standardowy model kosmologiczny. Ta metodologiczna ewolucja dokonuje się dzięki doskonalonym narzędziom obserwacji (nowoczesne teleskopy, detektory, misje satelitarne). Efekty obserwacji naziemnych i satelitarnych dają się przedstawić między innymi w postaci map wielkoskalowej struktury Wszechświata, co pozwala […]
Fakt, że Canguilhem występuje zawsze w towarzystwie swoich francuskich kolegów i koleżanek powoduje, że nie jest, jak i mało kto z tego grona, uznawany za interesującego myśliciela przez tak zwaną analityczną filozofię nauki. Wynika to zapewne z ograniczonej dostępności francuskich prac oraz bariery językowej, która powoli zanika wraz z kolejnymi tłumaczeniami i artykułami omawiającymi poszczególnych myślicieli. Drugi powód jest pewnie o wiele bardziej istotny. Współczesną francuską filozofię […]
Zmiana klimatu jest bez wątpienia jednym z poważniejszych, jeśli nie najpoważniejszym, wyzwaniem cywilizacyjnym, z jakim ludzkość mierzy się na początku XXI wieku (IPCC, 2018). Jeśli chcemy, aby nasza diagnoza problemu była prawidłowa, a zaproponowane rozwiązania skuteczne, musimy bazować na wiedzy naukowej. W debacie publicznej, w tym w mediach, a także w rozmowach prywatnych, możemy spotkać się z wieloma nieprawdziwymi informacjami na temat zmiany klimatu, […]
Zmiany klimatyczne są jednym z najpoważniejszych czynników środowiskowych. Wpływają one bezpośrednio i pośrednio na funkcjonowanie eko-systemów oraz na możliwości prowadzenia różnego rodzaju działalności gospodarczej. Siła oddziaływania zmian klimatu na człowieka jest bardzo duża. Koncentracja gazów cieplarnianych w atmosferze rośnie, a skutki tego procesu są już dostrzegalne gołym okiem. Niestety zmiany te, w przeważającej mierze, mają niekorzystny charakter. Jednocześnie zauważa się dużą […]
Pierwsze pełne tłumaczenie na język polski książki Jerzego Joachima Retyka Narratio prima (Relacja pierwsza z ksiąg O obrotach Mikołaja Kopernika) – pierwszego drukowanego wykładu astronomii heliocentrycznej, napisanego latem 1539 na zamku w Lubawie, u boku Mikołaja Kopernika, a wydanego w 1540 roku w Gdańsku. Retyk przeszedł do historii nauki światowej jako jedyny uczeń Kopernika i człowiek, który w decydujący sposób przyczynił się do ukazania […]
[1] Rafał T. Prinke – Zwodniczy ogród błędów. Piśmiennictwo alchemiczne do końca XVIII wieku „Zwodniczy ogród błędów” jest pierwszą w polskiej literaturze naukowej systematyczną i krytyczną prezentacją całości piśmiennictwa alchemicznego (wraz z towarzyszącą mu ikonografią) oraz aktualnego stanu badań nad tą specyficzną grupą źródeł. W swym zasadniczym założeniu praca stanowi wprowadzenie do źródłoznawstwa alchemii, poświęcając wiele miejsca kwestiom datacji, […]
Za sprawą K.R. Poppera metoda krytyczna stała się w XX wieku synonimem nie tylko metody naukowej, lecz w ogóle racjonalnego dyskursu.
Idea metody krytycznej jest jednak ideą kontrowersyjną. Dla kontynuatorów myśli Hume’a jest ona nadal synonimem sceptycyzmu poznawczego. Dlatego deklaracja Poppera z lat 50. ubiegłego stulecia, iż od zawsze uważał siebie za realistę, wywołała konsternację nawet wśród jego najbardziej zagorzałych zwolenników. Czyż można być zwolennikiem krytycyzmu i zarazem realistą?
Istnieje wszakże inna tradycja krytycyzmu mająca swe korzenie w myśli Sokratesa i Kanta. Jest ona drogą pośrednią pomiędzy niekrytycznym dogmatyzmem a hiperkrytycznym sceptycyzmem. Łączy ze sobą dwa przeciwne elementy: negatywną krytykę zasad z pozytywnym ich potwierdzeniem.
Metoda krytyczna Poppera wyrasta z tradycji filozofii krytycznej Kanta. Nie jest jednak jej prostą kontynuacją, lecz rezultatem złożonego procesu. Był to proces krytycznej modyfikacji podstawowych pojęć i założeń filozofii Kanta, rozpoczęty przez J.F. Friesa i kontynuowany w jego szkole.
Autor podejmuje się w obecnej pracy analizy tego złożonego procesu w celu pokazania zarówno intelektualnych związków Poppera z tą tradycją, jak i jego nowatorstwa.
Filozofia przyrody pełniła istotną rolę w dziejach Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie. W okresie formowania się Wydziału Filozoficznego PAT, w środowisku tym ścierały się różne podejścia badawcze. W latach 1978–1993 filozofię przyrody uprawiano tam zarówno w nawiązaniu do neotomizmu (K. Kłósak, T. Wojciechowski, P. Lenartowicz), jak i w ścisłym kontakcie z naukami szczegółowymi, współczesną logiką i filozofią nauki. Dużą rolę w rozwoju tego […]
Prezentowana książka jest efektem wieloletnich badań dotyczących wyjątkowego okresu w historii nauki średniowiecznej, mianowicie początków fizyki matematycznej. Składaj się na nią dwie części: monografia, w której autorka odpowiada na pytanie, czy czternastowieczna fizyka matematyczna, inspirowana nominalistyczną. filozofią Wilhelma Ockhama, doprowadziła do zerwania z jakościową fizyką Arystotelesa już w wieku czternastym, oraz tłumaczenie Kwestii o ruchu Ryszarda Kilvingtona – jednego z twórców szkoły Oksfordzkich Kalkulatorów. W swoich kwestiach Kilvington podejmuje analizę zagadnienia zmian, rozumianych, zgodnie z definicją. Arystotelesa, jako ruch przestrzenny, zmiany jakościowe oraz ilościowe w ujęciu nominalistycznym, czyniąc matematykę właściwym językiem opisu przyrody. Jakiego rodzaju są te „obliczenia” i jakie dzięki nim osiągamy rezultaty, Czytelnik dowie się z lektury obydwu części tej książki.
Filozofia kosmologii antropicznej Sławomir Leciejewski Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk Poznań 2021 ISBN 978-83-7654-442-7 DOI 10.14746/978-83-7654-442-7 W drugiej połowie XX wieku badania z zakresu kosmologii naukowej zaczęto odnosić do faktu istnienia białkowych form życia na jednej z planet. Relacje zachodzące między strukturą, rozwojem i pochodzeniem Wszechświata a możliwością zaistnienia i trwania życia zaczęto ujmować w różne wersje zasad antropicznych. Wszechświat zaś, […]
Jacek Jadacki (red.) Uniwersytet Warszawski https://orcid.org/0000-0003-1749-402X DOI: https://doi.org/10.52097/acapress.9788395354977 Książka drukowana Co-publisher’s ISBN-13 (24) 978-83-953549-7-7 Data publikacji wersji drukowanej (19) 2021-07-15 Szczegóły dotyczące dostępnego formatu publikacji: Ebook [PDF] Ebook [PDF] Co-publisher’s ISBN-13 (24) 978-83-953549-9-1 Data publikacji (01) 2021-10-01 Streszczenie Ogromny wpływ Kazimierza Twardowskiego na kształt kultury polskiej XX wieku nie ulega dziś wątpliwości. […]
Zagadnienie istnienia i natury czasu w wybranych modelach kosmologicznych Jarosław Maciej Janowski Recenzenci: Tadeusz Pabjan, Sławomir Leciejewski Sposób cytowania: Janowski, J. M. (2016). Zagadnienie istnienia i natury czasu w wybranych modelach kosmologicznych. Warszawa: Liberi Libri. Spis treści Wstęp ROZDZIAŁ 1: Problem czasu w filozofii 1.1 Katalog pytań o czas 1.2 Realistyczne koncepcje czasu 1.3 Koncepcje czasu z pogranicza […]
W przeciwieństwie do wielu filozofów nauki Ludwik Fleck był czynnym naukowcem, który swoją teorię budował nie tylko na podstawie lektury tekstów innych autorów i badaniach historycznych, ale głównie na fundamencie własnych doświadczeń, co jest bardzo ważną cechą jego twórczości. Nakładem Oficyny Wydawniczej Politechniki Warszawskiej ukazała się książka Marii Ciesielskiej i Pawła Jarnickiego Ludwik Fleck – Mikrobiolog i filozof (Warszawa 2021). Autorzy starali się przybliżyć […]
Nakładem Narodowego Centrum Kultury w zeszłym roku, co umknęło uwadze redakcji portalu, ukazał się przekład klasycznej książki Bruno Latoura i Steve’a Woolgara Życie laboratoryjne. Konstruowanie faktów naukowych (przeł. Krzysztof Abriszewski, Paweł Gąska, Maciej Smoczyński i Adrian Zabielski, Warszawa 2020). Życie laboratoryjne to efekt dwuletnich badań terenowych – obserwacji pracy neuroendokrynologów w laboratorium Rogera Guillemina w Instytucie Salka w Kalifornii. Autorzy, omawiając […]
W książce „Bóg Darwina. Ewolucjonizm i problem zła” biofizyk Cornelius Hunter odważnie argumentuje, że teoria ewolucji, od jej stworzenia przez Karola Darwina aż do dziś, posiada uwarunkowania teologiczne. W tle relacji naukowej znajduje się relacja o zmaganiach Darwina z pytaniami o Boga, rzeczywistość i naturę Wszechświata. Hunter pokazuje, jak Darwin, nie mogąc pogodzić swojej koncepcji miłosiernego Boga z okrucieństwem, rozrzutnością i dylematami przyrody, opracował teodyceę nazywaną teorią […]
Prezentowany tom zawiera artykuły dwóch profesorów Katedry Metodologii Nauk na Wydziale Filozofii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II: Stanisława Majdańskiego i ks. Andrzeja Bronka, którzy przez wiele lat współpracowali ze sobą, przyjaźnili się, współkształtowali swoje myślenie i wspólnie pisali teksty. Obydwaj są kontynuatorami i współtwórcami tradycji metodologicznej KUL, stworzonej przez ks. prof. Stanisława Kamińskiego na Wydziale Filozofii w ramach Lubelskiej Szkoły Filozoficznej, nazywanej też […]
Jestem filozofem przyrody, ponieważ usiłując poznawać środowisko przyrodnicze, rozpoczynam od wiedzy przyrodniczej i następnie staram się docierać do istoty struktur organizmów żywych, do istoty ich funkcjonowania. Do swoich badań wykorzystuję oczywiście metody filozoficzne, ale niezbędne jest przy tym uwzględnienie naukowo-przyrodniczego obrazu świata. (…) Jako filozofa przyrody interesuje mnie zwłaszcza tajemnica życia, a zatem filozofia przyrody ożywionej. Informacji […]
Celem jaki stawiamy przed tą książką,jest chęć zrozumienia, co to znaczy, że matematyka jest nauką o strukturach. Osiągnięcie tego celu będzie zależało od zrozumienia tego, co kryje się pod pojęciem „struktury” w obrębie matematyki. Pierwszy sposób rozumienia pojęcia struktury matematycznej to struktura-jako-teoria, albo inaczej struktura teorii. Drugi ze sposobów rozumienia pojęcia struktury to struktura-jako-przedmiot, czyli obiekt badany przez matematykę. Próbując zrozumieć stanowisko strukturalistyczne w obrębie filozofii […]
