Historia naturalna. Tom II: Antropologia i Zoologia. Księgi VII–XI

Dzieło Pliniusza Starszego Historia naturalis, liczące 37 ksiąg, nie doczekało się do tej pory pełnego przekładu na język polski. Rzecz zastanawiająca, ponieważ stanowi ono jedno z podstawowych źródeł do badań dla historyków starożytnych i filologów klasycznych oraz dla wszystkich ludzi zainteresowanych antykiem. Tłumaczy tę sytuację być może fakt, iż jest ono trudne i dość skomplikowane pod względem treści. Zostało w nim bowiem poruszonych mnóstwo zagadnień z dziedziny historii, geografii, astronomii, medycyny, botaniki, zoologii, literatury, sztuki etc. Ponadto jest ono naszpikowane grecką oraz łacińską terminologią specjalistyczną, która wymaga bardzo dobrej znajomości obu tych języków. Być może to powstrzymywało dotąd potencjalnych translatorów przed podjęciem się tego zadania w przekonaniu, iż nie podołają wyzwaniu.

GAJUSZ PLINIUSZ SEKUNDUS

Historia naturalna. Tom II: Antropologia i Zoologia. Księgi VII–XI

Tekst, wstęp, przekład i komentarz: Ireneusz Mikołajczyk

Znaczenie tego edytorskiego przedsięwzięcia jest bowiem zupełnie wyjątkowe i to co najmniej z dwu powodów. Po pierwsze, w języku polskim ukazuje się dzieło, które przez wieki formowało spojrzenie Europejczyków na ludzi i świat przyrody, współkształtując wartości zachodniej cywilizacji. Jego spolszczenie potwierdza zatem nie tylko nasze zakorzenienie w duchowej tradycji antyku, lecz także dowodzi polskiego wkładu w podtrzymywanie drugiego, obok chrześcijaństwa, filaru europejskiej tożsamości. Po wtóre, to już może ostatni moment, gdy jeden uczony wziął na swoje barki doprowadzenie do końca przedsięwzięcia równie wielkiego, jak przekład Historii naturalnej. Z powodu braku następców takich mistrzów jak profesor Ireneusz Mikołajczyk, powodowanego zapaścią w dziedzinie nauczania łaciny, coraz mniej jest filologów-tłumaczy, którzy mogliby podołać temu olbrzymiemu wyzwaniu.

Jest to wszak prawdziwe opus magnum, tak pod względem swej objętości, jak i naukowej oraz literackiej wartości, a gdy zostanie (w co nie wątpię) w pełni ukończone, stanie się dziełem życia swego tłumacza i edytora. Trudno bowiem wyobrazić sobie, by w dającej się przewidzieć przyszłości ktokolwiek ponownie podjął się polskiego przekładu Pliniuszowej Historii naturalnej i zrobił to z równym powodzeniem, jak Ireneusz Mikołajczyk. Dlatego bardzo długo pozostanie ono aktualne i dla kolejnych pokoleń czytelników stanowić będzie podstawowe źródło dostępu do spolszczonego tekstu dzieła, które odegrało tak wielką rolę w rozwoju europejskiej cywilizacji.

Z recenzji wydawniczej prof. dr. hab. Aleksandra Wojciecha Mikołajczaka

Z pewnością podjęcie się tak wymagającego zadania zasługuje ze wszech miar na nasz szacunek i podziw. Należy jednak pamiętać, iż na taki wysiłek może się zdobyć tylko doświadczony, świetnie przygotowany, o ogromnej erudycji i kompetencjach filologicznych badacz, jakim bez wątpienia jest prof. Ireneusz Mikołajczyk.

Krótko mówiąc, przekład dzieła Pliniusza, który prezentuje nam prof. I. Mikołajczyk, należy uznać za wzorowy pod każdym względem: (1) metodologii (układu poszczególnych części), nowatorstwa (bo jest to pierwsze tłumaczenie dzieła Pliniusza), (2) aparatu naukowego, jakim został opatrzony (mnóstwo przypisów objaśniających tekst i specjalistyczną terminologię), i wreszcie (3) klarownego języka przekładu, mimo specjalistycznego języka i terminologii oryginału. Opiniowany przekład dotyczy tekstu bardzo ważnego, a jednocześnie tematycznie wysoce zróżnicowanego. Warto też dodać, że wydanie całego przekładu 37 ksiąg Historii naturalnej Pliniusza zwieńczy, jak sądzę, w pewnym sensie serię przekładów łacińskiej literatury agronomicznej dokonanych przez jednego tłumacza i wnikliwie skomentowanych. Bez wątpienia jest to wielkie osiągnięcie polskiego filologa i reprezentowanej przezeń polskiej filologii klasycznej.

Z recenzji wydawniczej dr. hab. Krzysztofa Nareckiego, prof. KUL

• ISBN:978-83-231-4242-3
• Rok wydania: 2019
• Liczba stron:674
• Seria: Historia naturalna
• Wydawca: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika

Spis treści

• Wykaz skrótów dzieł cytowanych / 7
• Wstęp / 9
  1. Przegląd treści poszczególnych ksiąg / 9
  2. Uwagi do przekładu / 22
  3. Wybrana literatura / 22
• Historia naturalna
  Księga VII / 29
  Księga VIII / 131
  Księga IX / 243
  Księga X / 333
  Księga XI / 435
• Przypisy do Wstępu / 565
  Przypisy do Księgi VII / 567
  Przypisy do Księgi VIII / 593
  Przypisy do Księgi IX / 611
  Przypisy do Księgi X / 623
  Przypisy do Księgi XI / 637
  Indeks osób / 649
  Indeks nazw geograficznych i etnicznych / 663
  Indeks nazw astronomicznych / 673

Gajusz Pliniusz Sekundus