Od czasu spopularyzowania pojęcia antropocen przez Paula Crutzena i Eugene’a Stoermera zrobiło ono tak dużą karierę, że ogłoszono nawet „zwrot geologiczny” w naukach humanistycznych (Christophe Bonneuil). Choć kategoria zwrotu bywa nadużywana, w tym przypadku wydaje się niezwykle trafna. Przedstawiciele i przedstawicielki nauki o systemie Ziemi podkreślają bowiem, że antropocen stanowi „zerwanie w funkcjonowaniu systemu Ziemi pojętego jako całość” (Clive Hamilton), prowadzące nas – ludzi i nie-ludzi – w stronę „planetarnej terra incognita” (Paul Crutzen, Will Steffen, John McNeill). Mamy przy tym coraz rozleglejszą wiedzę na temat katastrofy klimatycznej, utraty bioróżnorodności czy wyczerpania zasobów naturalnych, dlatego ekokrytyczka Lynn Keller stwierdza, że żyjemy dziś w „samoświadomym antropocenie”.
Chcielibyśmy zaproponować namysł nad konsekwencjami tego stanu rzeczy dla literatury i literaturoznawstwa. Co to znaczy „pisać literaturę / uprawiać literaturoznawstwo w czasach antropocenu”? Czy samoświadomość antropocenu wymaga od nas nowych języków literackich i teoretycznych? Jakie wyzwania stawia antropocen tradycyjnemu literaturoznawstwu, a także teoriom i metodologiom niewpisującym się w antropocentryczny model badań literackich (ekokrytyce, animal studies, posthumanizmowi itp.)? Czy literatura ma do odegrania szczególną rolę w tworzeniu reprezentacji antropocenu, budowaniu ponadludzkich sojuszy i wspólnot, projektowaniu dróg wyjścia z kryzysów (klimatycznych, ekologicznych, etycznych, politycznych itp.)?
Zachęcamy zwłaszcza do zastanowienia się nad tytułowymi językami antropocenu. Termin ten rozumiemy możliwie szeroko i inkluzywnie. Z jednej strony chodzi o namysł nad tradycyjnie pojętą poetyką: narracjami, dyskursami, słownikami pomagającymi lepiej zrozumieć „kondycję człowieka w antropocenie” (Dipesh Chakrabarty). Z drugiej – interesuje nas ekopoetyka jako „praktyka zamieszkiwania Ziemi, która z kolei należy do kosmosu” (Julia Fiedorczuk, Gerardo Beltrán), praktyka – jak dopowiedziałaby Donna Haraway – współwytwarzania świata z innymi aktorami (sympoiesis). Czy antropocen wymaga przekroczenia antropocentrycznych trybów pisarskich i lekturowych? Czy zachęca nas do opowiadania „historii biotycznych” (Aleksandra Ubertowska)? A może potrzeba nam języka krytycznego wskazującego nie tyle na antropogeniczność, ile na kapitałogeniczność zmian klimatu?
Bierne uczestnictwo będzie możliwe albo poprzez bezpośrednie dołączenie do spotkania konferencyjnego w aplikacji Microsoft Teams, albo poprzez śledzenie transmisji obrad na kanale YouTube.
Linki do transmisji YouTube:
PROGRAM KONFERENCJI
DZIEŃ I, 24 marca 2022 r.
- 9:30-10:00 Otwarcie konferencji: Dyrektor Instytutu Filologii Polskiej prof. UP dr hab. Piotr Kołodziej, Homo consumens nad Styksem
- 10:00-11:50 Terracentryzm teraz. Planetarne wyzwania antropocenu. Moderacja: dr Patryk Szaj (UP w Krakowie)
- 10:00-10:20 prof. UŚ dr hab. Dobrosława Wężowicz-Ziółkowska (UŚ), Gaizm albo Monsier Jourdain odkrywa ziemię
- 10:20-10:40 dr Monika Rogowska-Stangret (UwB), Międzyskalowe języki antropocenu
- 10:40-11:00 mgr Monika Julia Krzynówek (ASP w Krakowie), Apologetyka rezonansu
- 11:00-11:20 dr Weronika Lipszyc (UW), Literaturoznawstwo uświadomionego antropocenu. Rozpoznanie
- 12:00-13:50 Być ze świata. Poezja jako język antropocenu. Moderacja: prof. UP dr hab. Janusz Waligóra (UP w Krakowie)
- 12:00-12:20 prof. UAM dr hab. Agnieszka Czyżak (UAM), Poetki wobec Końca – liryka najnowsza a antropocen
- 12:20-12:40 prof. UŚ dr hab. Beata Mytych-Forajter (UŚ), Zgoda na zmianę. Roślinna poezja Urszuli Zajączkowskiej jako odpowiedź na lęki antropocenu
- 12:40-13:00 mgr Julia Ostrowska (UW), „alfabet” Inger Christensen – posthumanizm, postwzrost, ekopoetyka
- 13:00-13:20 dr Urszula M. Pilch (UJ), Utopia bez człowieka. Modernistyczne ucieczki z antropocenu
- 14:00-14:20 Wirtualne Muzeum Antropocenu, czyli opowieść z końca świata
Joanna Sarnecka (Wirtualne Muzeum Antropocenu)
- 15:20-17:10 Współczucie dla bagna. Od empatii do podmiotowości postantropocentrycznej. Moderacja: prof. dr hab. Ewa Bińczyk (UMK)
- 15:20-15:40 dr Jan Zdunik (UW), Czy empatia to odpowiedź na antropocen? Kilka refleksji teoretycznych i implikacji dla praktyki polonistycznej
- 15:40-16:00 mgr Jagoda Mytych (UJ), Język lodu, wody i łez. Żałoba klimatyczna jako empatyczna świadomość antropocenu
- 16:00-16:20 dr Michał Pałasz, Maria Pieniążek, Jakub Wydra (UJ), Język więcej-niż-ludzki jako narzędzie zmiany. Wyimki z Glasgow Climate Pact
- 16:20-16:40 dr Bartłomiej Knosala (Politechnika Śląska), Podmiotowość prawna bytów przyrodniczych w świetle integrowania rdzennych światopoglądów z nauką o systemach planetarnych (Earth System Science)
- 17:10-19:00 Po człowieku? Po piśmie? Obrazy mimo wszystko? Bizarna sztuka antropocenu. Moderacja: prof. UP dr hab. Magdalena Roszczynialska (UP w Krakowie)
- 17:10-17:30 prof. UŚ dr hab. Iwona Gralewicz-Wolny (UŚ), Po człowieku – po języku? „Wizyta” Olgi Tokarczuk jako narracja antropoceniczna
- 17:30-17:50 lic. Irmina Bloch (UAM), Postpiśmienność wobec kresu antropocenu. Enki Bilal i jego apokaliptyczna trylogia („Animal’z”, „Julia i Roem”, „Kolor powietrza”)
- 17:50-18:10 dr Natalia Anna Michna (UJ), Czy tracimy czas? Język sztuki post-antropocentrycznej wobec katastrofy klimatycznej
- 18:10-18:30 dr Dorota Jarecka (IBL PAN), Zamieranie. Anty-atlas
- 19:00-20:00 Spotkanie z drem Andrzejem Marcem (UAM) wokół książki Antropocień. Filozofia i estetyka po końcu świata
Prowadzenie: dr Patryk Szaj (UP w Krakowie)
DZIEŃ II, 25 marca 2022 r.
- 9:30-10:15 prof. dr hab. Ewa Bińczyk (UMK), keynote speech: Wygaszanie słowników wzrostu wobec wyzwań antropocenu
- 10:30-12:20 Wyjście z Antropocienia. Teorie (dla) antropocenu. Moderacja: dr hab. Agnieszka Kluba (IBL PAN)
- 10:30-10:50 prof. UŁ dr hab. Marzena Karwowska (UŁ), Wyobrażeniowe źródła antropocenu (o pismach antropologicznych Gastona Bachelarda)
- 10:50-11:10 dr Jakub Kornhauser (UJ), Awangarda i końce antropocenu
- 11:10-11:30 dr Alina Mitek-Dziemba (UŚ), Przekład w epoce postludzkiej? Translatoryka wobec wyzwań antropocenu
- 11:30-11:50 mgr Katarzyna Koza (UWr), Ekopoetyckie strategie lektury
- 12:30-14:20 Historie biotyczne. Narracje ekstynktywne, narracje ocalające. Moderacja: prof. dr hab. Małgorzata Sugiera (UJ)
- 12:30-12:50 prof. UŚ dr hab. Monika Ładoń (UŚ), Cień Godzilli. Opowieści o katastrofach
- 12:50-13:10 dr Miłosz Markiewicz (UAM), Życie tu-i-teraz. Literackie narracje nie-obecności
- 13:10-13:30 mgr Adrianna Chorąży (UP w Krakowie), W poszukiwaniu nieantropocentrycznego języka. Narracyjne techniki oddawania głosu zwierzętom
13:30-13:50 mgr Mateusz A. Kaliński (UW), Kryzys wyobraźni, kryzys wiedzy – najbardziej ludzkie rzeczy pod słońcem? Problemy antropocentrycznego poznania w „Solaris” Stanisława Lema
- 15:20-17:10 Dzieje się już. Między szóstym wymieraniem a szóstym genesis. Moderacja: dr Andrzej Marzec (UAM)15:20-15:40 prof. dr hab. Małgorzata Sugiera (UJ), Syndemiocen, czyli antropocen opisany językiem pandemii
- 15:40-16:00 dr hab. Agnieszka Kluba (IBL PAN), Antropocen dyskursywizowany czyli jak nie mówić o katastrofie klimatycznej
- 16:00-16:20 lic. Monika Lubińska (UŚ), Energia w antropocenie, paliwa w humanistyce. Czym są energy humanities i jaką praktykę literaturoznawczą proponują
- 16:20-16:40 prof. UŚ dr hab. Justyna Tymieniecka-Suchanek (UŚ), Antropogeniczny wpływ na Przyrodę w utopijnej koncepcji Nikołaja Fiodorowi
- 17:20-19:10 Post-koiné. Języki zwierzęce we współczesnej teorii i kulturze. Moderacja: prof. UŚ dr hab. Justyna Tymieniecka-Suchanek (UŚ)
- 17:20-17:40 prof. dr hab. Bogusław Skowronek (UP w Krakowie), Filmowe języki antropocenu. Na przykładzie kinowych reprezentacji postaci pozaludzkich17:40-18:00 mgr Aleksandra Kamińska (Akademia Ignatianum w Krakowie), „Napływ kotów i psów, i trzmieli, i nietoperzy”: ludzie i zwierzęta w dobie kryzysu klimatycznego w najnowszym dramacie brytyjskim
- 18:00-18:20 prof. UG dr hab. Katarzyna Szalewska (UG), Dinozaur a sprawa kryzysu klimatycznego. O paleozoologicznych wątkach w animal studies
- 18:20-18:40 prof. UP dr hab. Janusz Waligóra (UP w Krakowie), Co wynika z faktu, że zwierzęta (inne niż ludzie) nie mówią, nie piszą i nie czytają (zwłaszcza literatury)?
- 19:10-19:20 Kierownik Katedry Teorii i Antropologii Literatury prof. UP dr hab. Katarzyna Wądolny-Tatar (UP w Krakowie) – zamknięcie obrad
TYTUŁY PANELI NAWIĄZUJĄ DO NASTĘPUJĄCYCH PRAC, TEKSTÓW I WYPOWIEDZI:
- Anna Barcz, „Terracentryzm teraz”, „Dwutygodnik.com” 2021, nr 319.
- Monika Rogowska-Stangret, „Być ze świata. Cztery eseje o etyce posthumanistycznej”, Gdańsk 2021.Krystyna Romanowska, Wiktor Kotowski, „Współczucie dla bagna”, „wp magazyn”, 15.05.2019.
- Rosi Braidotti, „Po człowieku”, przeł. J. Bednarek, A. Kowalczyk, Warszawa 2014.
- Jacek Dukaj, „Po piśmie”, Kraków 2019.
- Georges Didi-Huberman, „Obrazy mimo wszystko”, przeł. M. Kubiak Ho-Chi, Kraków 2008.
- Andrzej Marzec, „Antropocień. Filozofia i estetyka po końcu świata”, Warszawa 2021.
- Aleksandra Ubertowska, „Historie biotyczne. Pomiędzy estetyką a geotraumą”, Warszawa 2020.
- Urszula Zajączkowska, Dzieje się już, „Dwutygodnik.com” 2021, nr 320.
- Anita Jarzyna, „Post-koiné. Studia o nieantropocentrycznych językach (poetyckich)”, Łódź 2019.
Komitet organizacyjny:
- dr hab., prof. UP Katarzyna Wądolny-Tatar /kierownik Katedry Teorii i Antropologii Literatury/
- dr Patryk Szaj /koordynator konferencji/
- dr hab., prof. UP Magdalena Roszczynialska
- dr hab., prof. UP Janusz Waligóra
- dr Jakub Knap
Katedra Teorii i Antropologii Literatury zaprasza do biernego udziału w ogólnopolskiej konferencji naukowej „Języki antropocenu”, która odbędzie się 24–25 marca 2022 roku.
Bierne uczestnictwo będzie możliwe albo poprzez bezpośrednie dołączenie do spotkania konferencyjnego w aplikacji Microsoft Teams, albo poprzez śledzenie transmisji obrad na kanale YouTube.
Linki do transmisji YouTube:
- Fizyka a doświadczenie potoczne – Andrzej Łukasik - 16 grudnia 2024
- Koncepcja nauki Philipa Kitchera – Anna Starościc - 6 grudnia 2024
- Od Kopernika do kwantowej grawitacji. Debata Kopernikańska w Toruniu - 5 grudnia 2024
