Nakładem Wydawnictwa Towarzystwa Naukowego KUL ukazała się  książka Stanisława Janeczka pt. Komisja Edukacji Narodowej. Studia i szkice z dziejów polskiej kultury intelektualnej, red. naukowy A. Starościc.

Lublin: TN KUL 2018, s. 330

ISBN 978-83-7306-797-4

Komisja Edukacji Narodowej. Studia i szkice z dziejów polskiej kultury intelektualnej

[tabs]
[tab title=”O książce”]

Tom prezentuje bogactwo i skomplikowane przemiany w zakresie nowożytnej kultury intelektualnej, przede wszystkim na gruncie oświeceniowych reform szkolnych, a zwłaszcza przeprowadzonych w Rzeczypospolitej Obojga Narodów, ale ukazanych na tle europejskim. Presja rozwijających się nauk przyrodniczych sprzyjała odchodzeniu od szkolnictwa ukierunkowanego humanistycznie i filozoficznie w kierunku postępującego wzmocnienia kształcenia o charakterze zawodowym. Wzrastająca rola centralnych władz państw absolutystycznych wyznaczała oświacie nowe zadania wychowawcze, czyniąc ze szkolnictwa fundament nowego ładu ideowego i społeczno-politycznego. W odradzającej się Rzeczypospolitej zmiany te dokonały się w szkolnictwie kościelnym, początkowo w oświacie prowadzonej przez zakon pijarów, a po kasacie zakonu jezuitów, których szkoły przejęło państwo, przynajmniej postulatywnie, w odniesieniu do całości ówczesnej oświaty, zwłaszcza szkolnictwa średniego i wyższego. Stąd też niniejszy tom łączy obydwa typy reform, akcentując na zasadzie tzw. długiego trwania ich relatywnie pojętą ciągłość, zarówno w wymiarze naukowym, jak i ideowym, a także ich religijno-moralistyczny i obywatelski charakter.

Niniejsza publikacja chce się skromnie wpisać w obchody 100-lecia odzyskania niepodległości oraz 100-lecia KUL, widząc w tym rocznicowym zespoleniu niegasnący znak nadziei, że rzetelnie prowadzone szkolnictwo będzie niezastąpionym fundamentem ładu ideowego, społecznego i gospodarczego naszej Ojczyzny, a KUL zachowa w niej swe trwałe i znaczące miejsce.

[/tab]
[tab title=”Spis treści”]

Spis treści

Przedmowa

Tytułem wstępu: Perspektywy badawcze KEN

1. Status metodologiczny historii oświaty
2. KEN na tle europejskim
3. KEN a szkoła tradycyjna
4. Specyfika naukowa dydaktyki KEN
5. Podsumowanie

CZĘŚĆ PIERWSZA: REFORMY W SZKOLNICTWIE KOŚCIELNYM

Stereotyp szkoły jezuickiej

1. Deprecjacja szkoły jezuickiej
2. Specyfika szkoły jezuickiej
3. Szkoła jezuicka a standardy kultury nowożytnej
4. Podsumowanie

Ideały wychowawcze i dydaktyczne w oświeceniowym szkolnictwie pijarskim

1. Postulaty wychowawczo-dydaktyczne
   1. Założenia szkoły tradycyjnej
   2. Źródła i inspiracje reformy pijarskiej
   3. Ramy administracyjne
   4. Przepisy normujące nauczanie
      1. Przygotowanie nauczycieli
      2. Organizacja nauczania
   5. Inne pijarskie wytyczne programowe
   6. Reforma pijarska a inne próby reform
   7. Swoistość i wpływ reform pijarskich
2. Realizacja wymogów formacyjnych na przykładzie studium filozofii
   1. Formy nauczania
      1. Wykład
      2. Ćwiczenia
   2. Charakterystyka merytoryczna
      1. Deklaracje programowe
      2. Realizacja programu i jego interpretacja

Koncepcja „filozofii chrześcijańskiej” w pismach polskich pijarów w okresie oświecenia

1. Rozum a wiara
2. Poznanie religijne wobec racjonalizmu
3. Autonomia filozofii wobec teologii
4. Podsumowanie

Spór o rolę wolfianizmu w polskim oświeceniu

1. Deklaracje filozoficzne
2. Logika
3. Metafizyka
   1. Ontologia i kosmologia
   2. Psychologia racjonalna
   3. Teologia naturalna
4. Etyka
5. Fizyka
6. Podsumowanie

CZĘŚĆ DRUGA: REFORMY PAŃSTWOWE

Ideały wychowawcze KEN w perspektywie europejskiej

1. Kontekst europejski
2. Koncepcja wychowania w szkołach KEN
3. Podsumowanie

Oświeceniowa kultura naukowa w dydaktyce KEN

1. Kontekst europejski
2. Dydaktyka w szkołach KEN
   1. Między humanistyką a przyrodoznawstwem
   2. Niejednoznaczny stosunek do metafizyki
      1. Metafizyka poznania
      2. Metafizyka jako fundament każdej nauki
   3. Elementy filozoficzne w wykładzie przyrodoznawstwa
      1. Filozoficzne elementy w fizyce
      2. Filozoficzne elementy w biologii
   4. Narastająca niechęć wobec filozofii w szkolnictwie wyższym
3. Podsumowanie

Zamiast zakończenia: Oświecenie chrześcijańskie w kulturze wieku XVIII

1. Religia w oświeceniowej formacji kulturowej
2. Eklektyczny umiar kultury oświecenia
3. Odniesienia współczesne

Bibliografia

1. Teksty autorskie związane z tematyką dziejów szkolnictwa nowożytnego
   1. Monografie
   2. Artykuły
2. Komisja Edukacji Narodowej
   1. Zestawienia bibliograficzne
   2. Wybrane edycje źródeł
   3. Wybrane opracowania

Indeks nazwisk

[/tab]
[/tabs]