Wprowadzenie

Praktyki badawcze w nauce można opisać w kategoriach odkrywania i opisywania mechanizmów. Wyjaśnienia mechanistyczne są stosowane z dużymi sukcesami w naukach biologicznych, fizycznych, neuronaukach, a także w naukach społecznych. Niedawno w obrębie mechanicyzmu pojawiła się dyskusja dotycząca konieczności włączenia w obręb wyjaśnień takich konstytutywnych komponentów jak ograniczenia oraz przepływy energii swobodnej. Postulat ten wiąże się bezpośrednio z istnieniem mechanizmów kontroli, które mają nieautonomiczny charakter i tworzą hetararchiczne sieci, które zaś są charakterystyczne dla autonomicznych i samoorganizujących się systemów żywych. W niniejszym wystąpieniu (1) omówię nowy mechanicyzm i charakterystyczną dla niego strategię dekompozycji. Następnie (2) odniosę się do postulatu uzupełnienia wyjaśnień o komponent energetyczny i ograniczenia. (3) Omówię kwestię tzw. struktur dysypatywnych i znaczenie autonomii dla ich wyjaśnienia oraz (4) przedstawię ogólne refleksje oraz konsekwencje związane z modyfikacją stanowiska mechanistycznego w filozofii nauki (na przykładzie wybranych problemów filozofii nauk o poznaniu).