kliknij na zdjęcie, żeby zobaczyć galerię

X Zjazd Polskiego Towarzystwa Filozoficznego

Obrady Sekcji Filozofii Przyrody. Poznań 2015

Program wystąpień i streszczenia referatów wygłoszonych podczas obrad Sekcji Filozofii Przyrody podczas X Polskiego Zjazdu Filozoficznego. Poznań 2015

• Przewodniczący: prof. Pweł Zeidler
• Sekretarz: dr hab. Sławomir Leciejewski

Harmonogram obrad Sekcji Filozofii Przyrody

[tabs]
[tab title=”Środa, 16 września 2015„]

Sala A

Środa, 16 września 2015

Prowadzący obrady: Zygmunt Hajduk

• 11:00 – 11:25 Grzegorz Malec „O powstawaniu Powstawania gatunków, czyli krótka historia ewolucjonizmu”
• 11:25 – 11:50 Aleksander Ziemny „Spór o genocentryzm w filozofii biologii — przypadek evo-devo”
• 11:50 – 12:15 Krzysztof Chodasewicz „Wieloraka realizacja warunków doboru i jej konsekwencje”
  • 12:15 – 12:30 przerwa
• 12:30 – 12:55 Tomasz Niemirowski „Terminologia teorii ewolucji”
• 12:55 – 13:20 Anna Dutkowska „Zachowanie zwierząt z perspektywy semantyki sukcesu”
  • 13:30 – 15:30 przerwa obiadowa

Prowadzący obrady: Józef Zon

• 15:30 – 15:55 Grzegorz Nowak „Biologiczne ograniczenia naszego poznania”
• 15:55 – 16:20 Marian Wnuk „Minimalny organizm i natura życia w koncepcjach abiogenezy mineralnej”
• 16:20 – 16:45 Zbigniew Wróblewski „Uwagi o antropomorfizacji w naukach biologicznych”
  • 16:45 – 16:55 przerwa
• 16:55 – 17:20 Zbigniew Pietrzak „Filozoficzne implikacje biologicznych koncepcji Jakoba Johanna von Uexkülla”
• 17:20 – 17:45 Andrzej Zykubek „Samoorganizacja metabolizmu: Czy powstanie metabolizmu protobiontów było koniecznością ewolucyjną?”

[/tab]
[tab title=”Czwartek, 17 września 2015„]

Sala A

Czwartek, 17 września 2015

Prowadzący obrady: Jarosław Mrozek

• 11:00 – 11:25 Marek Woszczek „Kwantowa teoria miary a ontologia”
• 11:25 – 11:50 Zbigniew Jacyna-Onyszkiewicz „Akosmizm”
• 11:50 – 12:15 Jan Czerniawski „O pewnym założeniu twierdzenia Bella”
  • 12:15 – 12:30 przerwa
• 12:30 – 12:55 Damian Luty „Czasoprzestrzeń – część struktury czy strukturalny aspekt? Ontologia Ogólnej Teorii Względności w kontekście ontycznego realizmu strukturalnego”
• 12:55 – 13:20 Anna Lemańska „Implikacje filozoficzne poszukiwań ciemnej materii i energii”
  • 13:30 – 15:30 przerwa obiadowa

Prowadzący obrady: Zbigniew Jacyna-Onyszkiewicz

• 15:30 – 15:55 Jarosław Mrozek „DLACZEGO ISTNIEJE RACZEJ COŚ NIŻ NIC? Czy współczesna fizyka rozwikłała zagadkę powstania Wszechświata?”
• 15:55 – 16:20 Andrzej Łukasik „Racjonalność i mechanika kwantowa”
• 16:20 – 16:45 Radosław Kazibut „Filozoficzna gramatyka praktyki laboratoryjnej Hasoka Changa a epistemiczny układ odniesienia Roberta Boyle 'a”
  • 16:45 – 16:55 przerwa
• 16:55 – 17:20 Grzegorz Bugajak „Aktualność substratowej koncepcji materii?”
• 17:20 – 17:45 Sławomir Leciejewski „Transfer idei z biologii do informatyki na przykładzie algorytmów ewolucyjnych”

[/tab]
[tab title=”Piątek, 18 września 2015„]

Sala A

Piątek, 18 września 2015

Prowadzący obrady: Marian Wnuk

• 11:00 – 11:25 Piotr Leśniak „Jakiej filozofii przyrody potrzebujemy?”
• 11:25 – 11:50 Piotr Bylica „Filozofia przyrody teizmu naturalistycznego – z punktu widzenia modelu poziomów analizy”
• 11:50 – 12:15 Anna Marek-Bieniasz „Problem kompetencji do wyjaśniania świata i człowieka przez naukę i religię: Wyróżnienie i dyskusja stanowisk”
  • 12:15 – 12:30 przerwa
• 12:30 – 12:55 Dariusz Sagan „Artyficjalizm jako epistemiczny układ odniesienia nauki”
• 12:55 – 13:20 Adam Świeżyński „Cud jako przedmiot filozofii przyrody”
  • 13:30 – 15:30 przerwa obiadowa

Prowadzący obrady: Grzegorz Bugajak

• 15:30 – 15:55 Zygmunt Hajduk „Struktury metodologiczne w nauce”
• 15:55 – 16:20 Piotr Przybył „Krytyczny racjonalizm w filozofii Michała Hellera”
• 16:20 – 16:45 Tomasz Rzepiński „O dwóch metodach uzasadniania algorytmów decyzyjnych praktyki medycznej”
  • 16:45 – 16:55 przerwa
• 16:55 – 17:20 Paulina Seidler „Czy termin „eter” rzeczywiście stracił odniesienie przedmiotowe? Koncepcja eteru z perspektywy naukowego realizmu”
• 17:20 – 17:45 Paweł Zeidler „Spór o realizm a praktyka badawcza nauk przyrodniczych”

[/tab]
[/tabs]

Streszczenia referatów

[accordion]
[toggle title=”Grzegorz Bugajak – Aktualność substratowej koncepcji materii?”]

Grzegorz Bugajak – Aktualność substratowej koncepcji materii?

W historii filozoficznej refleksji nad kwestią materii dają się zidentyfikować dwie główne jej „teorie”: ‘substratowa’ i atrybutywna. Teoria, nazywana tu substratową, traktuje materię jako substrat, tworzywo z którego „zbudowane” są rzeczy nazywane materialnymi i ma dwie dalsze formy. Istnieje tradycja, w której ów substrat materialny traktowany jest metafizycznie, tj. jako czynnik wyjaśniający stwierdzane w doświadczeniu zmysłowym właściwości materialnych obiektów, ale niedostępny bezpośredniej obserwacji (np. arystotelesowska materia pierwsza, traktowana jako podłoże zmian substancjalnych, zasada jednostkowienia i wielości, czy też ostateczny podmiot własności). W innej, fizykalnej tradycji, materia jest zasadniczo dostępna w poznaniu zmysłowym; jest rodzajem budulca, substancji rozumianej fizykalnie, z której składają się wszystkie rzeczy. Natomiast atrybutywna teoria materii zakłada, że właściwym sposobem określania czym są ciała materialne jest wskazanie na takie własności tych ciał, które im wyłącznie i z konieczności przysługują, jak np. przestrzenność, czasowość, czy rozciągłość. Czy, jak wielu sądzi, tylko podejście atrybutywne jest dziś aktualne?
Przedmiotem wystąpienia będzie substratowa teoria materii i pytanie o to, czy jest to koncepcja filozoficznie archaiczna, która wraz z rozwojem nauk przyrodniczych albo została przez nie przejęta, albo zupełnie odeszła do lamusa, czy też może jeszcze odgrywać rolę we współczesnej filozoficznej refleksji nad materią.

[/toggle]
[toggle title=”Piotr Bylica – Filozofia przyrody teizmu naturalistycznego – z punktu widzenia modelu poziomów analizy”]

Piotr Bylica – Filozofia przyrody teizmu naturalistycznego – z punktu widzenia modelu poziomów analizy

Teizm naturalistyczny (TN) dokonuje rewizji tradycyjnej teistycznej koncepcji działania czynników nadnaturalnych w przyrodzie. W swej silnej wersji TN akceptuje jedynie metafizyczne twierdzenia o działaniu Boga w świecie, będące ze swej natury neutralne względem jakiejkolwiek szczególnej naukowej koncepcji przyrody. Słabsza postać TN wykorzystuje przy opisie działania Boga w świecie różne ontologie przyrody związane ze szczegółowymi koncepcjami naukowymi. Występują tu odwołania do indeterministycznej interpretacji zjawisk kwantowych, procesów chaotycznych, ontologii wyrażanych za pomocą koncepcji poziomów organizacji, emergencji czy skrajnej złożoności niektórych zjawisk przyrodniczych. W ten sposób słabsza postać TN stara się nadać nieempiryczny charakter twierdzeniom o działaniu Boga w świecie. Obie postacie TN starają się w ten sposób uniknąć niezgodnego z naturalizmem nauki interwencjonistycznego ujęcia działania czynników nadnaturalnych w przyrodzie. Z punktu widzenia modelu poziomów analizy (MPA) istotą interwencjonizmu jest twierdzenie o rozpoznawalności działania czynników. Ważnym elementem teizmu tradycyjnego jest empirycznych twierdzeń o działaniu czynników nadnaturalnych w świecie. Zastosowanie MPA pozwala ustalić stopień rewizji tradycyjnego teistycznego obrazu świata dokonanej w ramach filozofii przyrody teizmu naturalistycznego.

[/toggle]
[toggle title=”Krzysztof Chodasewicz – Wieloraka realizacja warunków doboru i jej konsekwencje”]

Krzysztof Chodasewicz – Wieloraka realizacja warunków doboru i jej konsekwencje

Celem niniejszego referatu jest krótkie omówienie znaczenia tezy o wielorakiej realizacji dla analiz ewolucji drogą doboru naturalnego. Wydaje się bowiem, że podstawowe własności niezbędne do zajścia darwinowskiej ewolucji, jak rozmnażanie, zmienność i dziedziczność być wielorako realizowane. Świadczą o tym nie tylko astrobiologiczne modele hipotetycznych form alternatywnego życia, czy symulacje z zakresu artificial life, ale także – a może przede wszystkim – analizy bazujące na wiedzy z zakresu biologii (także molekularnej) znanych nam organizmów. Sugerują to także analizy epistemologiczne samej zasady doboru. Spojrzenie takie stoi w sprzeczności z wielokrotnie głoszoną tezą, że własności systemów żywych (w tym zdolność do ewolucji) redukują się do własności budujących je makromolekuł. Przyjęcie tezy o wielorakiej realizacji własności niezbędnych dla doboru ma liczne konsekwencje: 1) otwiera drogę dla poszukiwania uniwersalnej definicji życia, 2) kończy ze „skrępowaniem” badań na temat alternatywnych form dziedziczenia i źródeł zmienności, 3) pozwala na poszukiwanie alternatywnych form życia na Ziemi i poza nią, 4) ułatwia dyskusję na temat doboru wielopoziomowego i tzw. wielkich przełomów ewolucji, 5) wpływa na nasz sposób myślenia o biologii jako nauce i jej relacjach do fizyki i chemii.

[/toggle]
[toggle title=”Jan Czerniawski – O pewnym założeniu twierdzenia Bella”]

Jan Czerniawski – O pewnym założeniu twierdzenia Bella

Dowód twierdzenia Bella, wykluczającego lokalne teorie subkwantowe ze zmiennymi ukrytymi, sprowadza się do wyprowadzenia którejś z nierówności Bella. W ich standardowych wyprowadzeniach jednak kluczową rolę odgrywa warunek faktoryzowalności prawdopodobieństwa łącznego, który można uzyskać jako konsekwencję dwóch założeń, znanych jako parameter independence i outcome independence. Pierwsze z nich jest dość oczywistym wyrazem warunku lokalności. Kontrowersje budzi natomiast to drugie. Ponieważ jednak jest ono uszczegółowieniem warunku screening off zasady wspólnej przyczyny, jego zakwestionowanie wymagałoby zakwestionowania również tego warunku. Gdyby się to powiodło, efektywny dowód twierdzenia Bella wymagałby wyprowadzenia nierówności Bella nie wykorzystującego tego założenia, ani jakiegokolwiek innego uszczegółowienia warunku screening off. Przestawiona zostanie sugestia kierunku, w jakim powinny iść poszukiwania modelu naruszającego ten warunek.

[/toggle]
[toggle title=”Anna Dutkowska – Zachowanie zwierząt z perspektywy semantyki sukcesu”]

Anna Dutkowska – Zachowanie zwierząt z perspektywy semantyki sukcesu

Termin „success semantic” powstał w związku z pracami Franka Ramsey’a. Sformułował on zasadę, według której „prawdziwe przekonania to takie, które prowadzą do działań zakończonych sukcesem bez względu na leżące u podstaw motywujące pragnienia”. Prawdziwe przekonania rozumiane są zatem jako funkcje prowadzące od pragnień do aktów, tak, iż podmiot myślący zachowuje się w sposób, który doprowadza do zaspokojenia jego pragnień. Sama treść przekonań dana jest poprzez stan użyteczności, czyli taki stan, który będzie musiał być uzyskany przez podmiot dla różnych pragnień z którymi jest związany, aby doprowadzić do ich zaspokojenia. W konsekwencji koncepcja ta staje się narzędziem, które pozwala na określenie treści postaw propozycjonalnych, jak przekonania i pragnienia i może mieć zastosowanie do istot nieposługujących się językiem. W tym przypadku pozwoli odpowiedzieć na pytania dotyczące zawartości ich przekonań oraz możliwości poznania tej zawartości. Natomiast w żadnym wypadku nie powinna być stosowana do wyjaśniania natury prawdy. Podczas referatu zostaną przytoczone również przykłady badań z zakresu etologii poznawczej (zajmującej się zachowaniem zwierząt) które obrazują praktykę wyjaśniania na gruncie semantyki sukcesu stosowaną przez naukowców.

[/toggle]
[toggle title=”Zygmunt Hajduk – Struktury metodologiczne w nauce”]

Zygmunt Hajduk – Struktury metodologiczne w nauce

Z dynamicznie zmieniającej się sytuacji badawczej we współczesnej filozofii nauki zdają sprawę głównie dwa opozycyjne nurty. Na uwadze mamy w pierwszym rzędzie opozyję między rekonstrukcjonizmem i arekonstrukcjonizmem oraz ujęcie temporalne i atemporalne. To drugie przeciwstawienie jest też określane jako opozycja między statyką i dynamiką nauki. Przez naukę rozumiemy głównie nauki przyrodnicze lub nauki ścisłe (sciences), inaczej, matematyczne przyrodoznawstwo. Przy doborze kategorii jako przedmiotu podjętych analiz kierowano się racjami badawczymi oraz odwołującymi się do praktyki naukowej i metanaukowej. Kontekstowe objaśnienia tych obiektów relatywizowano do sytuacji potencjalnych odbiorców. Uwzględniano zarówno adeptów jak i profesjonalnie zainteresowanych refleksją nad czynnościowo i wytworowo ujmowaną nauką.

[/toggle]
[toggle title=”Zbigniew Jacyna-Onyszkiewicz – Akosmizm”]

Zbigniew Jacyna-Onyszkiewicz – Akosmizm

Podstawowym założeniem kosmologii kwantowej jest określenie wszechświata jako największego układu fizycznego. Dlatego w kosmologii kwantowej wszechświat uważa się za doskonale izolowany układ kwantowy, w którym pierwszoplanową rolę grają oddziaływania grawitacyjne. Tak określony wszechświat możemy w pełni opisać tylko jako układ fizyczny o zamkniętej geometrii przestrzeni – przewidywanej przez ogólną teorię względności. W takim wszechświecie nie mogą zachodzić żadne zmiany, co stoi w rażącej sprzeczności z obserwowanymi faktami. Z tego powodu kosmologia kwantowa nie tworzy zamkniętego systemu teoretycznego, w ramach naturalistycznej metodologii nauk przyrodniczych. Chcąc zmierzyć się z tym problemem przekroczono ramy fizyki proponując model metafizyczny, określany jako akosmizm, wskazujący na czynnik generujący zmiany zachodzące we wszechświecie oraz wyjaśniający pochodzenie struktury teorii kwantowej.

[/toggle]
[toggle title=”Radosław Kazibut – Filozoficzna gramatyka praktyki laboratoryjnej Hasoka Changa a epistemiczny układ odniesienia Roberta Boyle 'a”]

Radosław Kazibut – Filozoficzna gramatyka praktyki laboratoryjnej Hasoka Changa a epistemiczny układ odniesienia Roberta Boyle 'a

Filozoficzna gramatyka praktyki badawczej nauk przyrodniczych Hasoka Changa jest projektem rozszerzenia zaproponowanej przez Iana Hackinga taksonomii składników konstytuujących strukturę nauk laboratoryjnych. Chang przyjmuje – nawiązując do Nowego Eksperymentalizmu – że filozoficzna refleksja nad poznaniem naukowym powinna koncentrować się na analizie rzeczywistej praktyki badawczej nauk przyrodniczych. W jego przekonaniu działalność laboratoryjno-eksperymentalna jest przede wszystkim aktywnością epistemiczną, którą można scharakteryzować poprzez odwołanie się do kategorii pojęciowych opracowanych na gruncie operacjonizmu. W przekonaniu Hasoka Changa, przyjmując jego perspektywę, można z powodzeniem rekonstruować podejmowane przez przyrodoznawców działania badawcze.
Laboratoryjna praktyka badawcza Roberta Boyle’a jest wszechstronnie analizowana w literaturze przedmiotu. Wielu badaczy wskazuje na to, że założenia boyle’owskiego stylu laboratoryjnego (eklektyczność, elastyczność, ostrożność i krytycyzm) zostały sformułowane w efekcie sprzężenia zwrotnego oddziaływania czynników poznawczych i pozapoznawczych. Opierając się na propozycji Hasoka Changa podejmuję próbę odtworzenia epistemicznego układu odniesienia przyjmowanego przez Roberta Boyle’a.

[/toggle]
[toggle title=”Sławomir Leciejewski – Transfer idei z biologii do informatyki na przykładzie algorytmów ewolucyjnych”]

Sławomir Leciejewski – Transfer idei z biologii do informatyki na przykładzie algorytmów ewolucyjnych

Informatycy zajmujący się problematyką algorytmów ewolucyjnych twierdzą, że w „ciągu ostatnich 30 lat narastało zainteresowanie systemami, w których do rozwiązywania zadań stosuje się zasady ewolucji i dziedziczności. W systemach tych występuje populacja potencjalnych rozwiązań, zawierają one pewien proces selekcji, oparty na dopasowaniu osobników, i pewne operatory „genetyczne”. Jednym z typów takich systemów jest klasa strategii ewolucyjnych, to znaczy algorytmów, które naśladują zasady ewolucji w naturze przy rozwiązywaniu zadań optymalizacji parametrycznej […].” [Z. Michalewicz, Algorytmy genetyczne + struktury danych = programy ewolucyjne, Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, Warszawa 1999, s. 25].

W swoim referacie prześledzę, czy ten deklarowany przez informatyków, zajmujących się algorytmami ewolucyjnymi, transfer idei z biologii do informatyki faktycznie miał miejsce. Jeśli tak jest, to postaram się także odpowiedzieć na pytanie, w jakim zakresie następuje przeniesienie ustaleń z biologii ewolucyjnej do działu informatyki zajmującego się algorytmami ewolucyjnymi?

W ramach swojego referatu będę bronił następujących tez: ustalenia biologii ewolucyjnej były inspiracją do powstania algorytmów ewolucyjnych, a to oznacza, że miał miejsce transfer idei z biologii do informatyki; jednakże był to tylko transfer częściowy idei wybranych.

[/toggle]
[toggle title=”Piotr Leśniak – Jakiej filozofii przyrody potrzebujemy?”]

Piotr Leśniak – Jakiej filozofii przyrody potrzebujemy?

Kiedy współcześnie, w rozmowach wśród samych filozofów przyrody, próbujemy określić istotę naszej profesji, dominuje pogląd, że filozofia przyrody jest w zasadzie filozofią nauki, która tylko przez szacunek dla tradycji chce pozostać przy starej nazwie. Od czasu wydania Matematycznych zasad filozofii przyrody Izaaka Newtona niepodlegający dyskusji status i ranga matematycznego przyrodoznawstwa skłania filozofów przyrody do pokornego oddania pola i szukania swej tożsamości gdzieś między filozofią nauki a „filozofią w nauce”. Filozofia przyrody wciąż próbuje odnaleźć swoje miejsce w systemie wiedzy, pomiędzy dwoma skrajnościami rozpoznanymi jako ślepe uliczki: niezależną od nauki spekulacją metafizyczną oraz pozbawioną ambicji filozoficznych historią nauki czy socjologią nauki.
W moim referacie odniosę się do trzech stosunkowo niedawno wydanych podręczników Filozofii przyrody Michała Hellera (2004), Wprowadzenia do filozofii przyrody Hansa Dietera Mutschlera (2005) oraz Filozofii przyrody, filozofii przyrodoznawstwa, metakosmologii (2007) Zygmunta Hajduka a także przedstawię sposób rozumienia filozofii przyrody w pracy The Concept of Nature (1920) A. N. Whiteheada. Przedstawię też w jaki sposób próbuję rozwiązywać wskazaną wyżej trudność z tożsamością filozofii przyrody podczas prowadzonych przeze mnie zajęć z filozofii przyrody dla studentów z wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Opolskiego.

[/toggle]
[toggle title=”Anna Lemańska – Implikacje filozoficzne poszukiwań ciemnej materii i energii”]

Anna Lemańska – Implikacje filozoficzne poszukiwań ciemnej materii i energii

Badania kosmosu w drugiej połowie XX w. doprowadziły do radykalnej zmiany obrazu rzeczywistości przyrodniczej. Wszystko bowiem zdaje się wskazywać na to, że tzw. materia barionowa stanowi tylko około 5% zawartości Wszechświata. Zatem prawie cały Kosmos to tzw. ciemna materia i ciemna energia, których natury, jak dotąd, nie udało się odkryć.
Poszukiwania ciemnej materii i energii są źródłem istotnych problemów filozoficznych przynajmniej w dwóch obszarach filozofii: w filozofii nauki i w filozofii przyrody. W filozofii nauki badania zawartości Wszechświata prowokują do postawienia pytań o istotę metody badawczej nauk przyrodniczych, o naturę eksperymentu i obserwacji, a także rolę teorii w nowych odkryciach. Być może następuje zmiana paradygmatyczna nauk przyrodniczych. Wydaje się też, że te badania mogą mieć istotne znaczenie w dyskusjach między realistami a antyrealistami.
Z kolei w obszarze filozofii przyrody pojawiają się istotne problemy dotyczące przedmiotu filozofii przyrody: czym jest przyroda, jak określić jej granice, czym jest byt materialny, czym jest materia i czy w ogóle ta kategoria filozoficzna ma jeszcze jakiś sens. Wydaje się bowiem, że ciemna materia, a zwłaszcza ciemna energia nie mieszczą się w ramach dotychczasowych określeń przedmiotu filozofii przyrody, gdyż poza oddziaływaniem grawitacyjnym na materię barionową nie „ujawniają” w żaden inny sposób swojej obecności. W referacie spróbuję udzielić odpowiedzi na te pytania.

[/toggle]
[toggle title=”Damian Luty – Czasoprzestrzeń – część struktury czy strukturalny aspekt? Ontologia Ogólnej Teorii Względności w kontekście ontycznego realizmu strukturalnego”]

Damian Luty – Czasoprzestrzeń – część struktury czy strukturalny aspekt? Ontologia Ogólnej Teorii Względności w kontekście ontycznego realizmu strukturalnego

W swoim wystąpieniu będę rozważał relację między polem grawitacyjnym a czasoprzestrzenią. Wyjdę od opisania einsteinowskiego pola grawitacyjnego jako pewnego „obiektu” fizycznego (będę bazował na stanowisku Carlo Rovelliego względem ontologii OTW) w kontekście którego czasoprzestrzeń „zanika” – jest ona, używając słów Einsteina, strukturalnym aspektem pola. Zakładam, że to podejście jest trafne.
Następnie przedstawię status czasoprzestrzeni, jaki wyłania się z ontologii ORS w podejściu do OTW. Będę starał się pokazać, że ORS zachowuje realność czasoprzestrzeni zarówno w przypadku rezygnacji z „towości” (haeccitas) punktów czasoprzestrzeni (szerzej – kontekst twierdzenia o nieistnieniu własności wewnętrznych) jak i w przypadku podejścia platońskiego, gdzie między relacjami w ramach struktury „występują” Formy, które mogą, lecz nie muszą, być urzeczywistnione.
Twierdzę, że ORS umieszczając czasoprzestrzeń jako element całej struktury OTW, gdzie ta struktura ma ontologiczny status, sprawia, że czasoprzestrzeń niesłusznie uzyskuje realność. Twierdzę również, że ontyczny strukturalista, przynajmniej w dwóch przytoczonych wersjach, nie jest w stanie wyeksplikować „strukturalnej aspektowości” pola grawitacyjnego ze względu na odrzucenie obiektów konkretnych (w tym – pól fizycznych), a za przykład takowych przyjmuję pole grawitacyjne. Argumentując na rzecz swoich tez, dotrę do wniosków, w których podsumuję wcześniejsze ustalenia.

[/toggle]
[toggle title=”Andrzej Łukasik – Racjonalność i mechanika kwantowa”]

Andrzej Łukasik – Racjonalność i mechanika kwantowa

Mechanika kwantowa wprowadziła do fizycznego obrazu świata szereg rewolucyjnych idei, takich jak dualizm korpuskularno-falowy, superpozycja stanów, nieoznaczoność, komplementarność czy stany splątane. Kwantowomechaniczny opis rzeczywistości fizycznej, chociaż niezmiernie precyzyjny, ciągle wymyka się naszej wyobraźni, przeczy naszej intuicji a niekiedy nawet zwykłej, klasycznej logice. Wiele zjawisk opisywanych przez mechanikę kwantową wydaje się paradoksalnych, a nawet absurdalnych – przynajmniej z punktu widzenia klasycznej koncepcji racjonalności. Z drugiej strony, rezultaty współczesnych badań psychologicznych pokazują, że ludzie działając w sytuacji niepewności często zachowują się niezgodnie z klasycznym modelem racjonalności. Interesujące jest, że zastosowanie elementów formalizmu mechaniki kwantowej (teorii przestrzeni Hilberta i kwantowej teorii prawdopodobieństwa) pozwala w wielu przypadkach na bardziej adekwatne modelowanie czynności poznawczych i procesów decyzyjnych niż podejście klasyczne. Efekty typowe dla mechaniki kwantowej, takie jak nieoznaczoność, zależność rezultatów pomiarów od kolejności czy superpozycję stanów, można również stwierdzić w funkcjonowaniu ludzkiego umysłu.

[/toggle]
[toggle title=”Grzegorz Malec – O powstawaniu Powstawania gatunków, czyli krótka historia ewolucjonizmu”]

Grzegorz Malec – O powstawaniu Powstawania gatunków, czyli krótka historia ewolucjonizmu

W roku 1859 opublikowano książkę angielskiego przyrodnika Karola Darwina O powstawaniu gatunków drogą doboru naturalnego, czyli o utrzymaniu się doskonalszych ras w walce o byt. Kwestia tego, jak doszło do opublikowania opus magnum Darwina, była przedmiotem wielu opracowań. W ogromnej większości wypadków podkreśla się wpływ trzech wydarzeń: (a) podróży Darwina na okręcie HMS Beagle, (b) lektury eseju Thomasa Malthusa i (c) listu Alfreda Russela Wallace’a z roku 1858. W wystąpieniu zostanie przedstawiona historia ewolucjonizmu z perspektywy przenikania poglądów na linii Lamarck, Chambers − Forbes − Wallace − Lyell − Wallace, których wpływ jest często pomijany, mimo że stanowią ważny przyczynek do ukazania się jednej z najbardziej rewolucyjnych teorii w historii myśli ludzkiej. W referacie zostanie poruszona także kwestia wpływu listu Wallace’a na Darwina, jednak zostanie mu przypisane zupełnie inne znaczenie, niż zwykło się uważać. Janet Browne, autorka dwutomowej biografii Darwina, twierdzi, że list Wallace’a z 1858 roku jedynie przyspieszył publikację O powstawaniu gatunków… . Analiza listów Darwina skłania jednak do innego wniosku. Wydaje się, że Darwin – nieustannie poszukujący świadectw na rzecz ewolucjonizmu – nigdy nie zdecydowałby się na publikację teorii ewolucji drogą doboru naturalnego, gdyby nie został do tego niejako przymuszony właśnie przez list Wallace’a.

[/toggle]
[toggle title=”Anna Marek-Bieniasz – Problem kompetencji do wyjaśniania świata i człowieka przez naukę i religię. Wyróżnienie i dyskusja stanowisk”]

Anna Marek-Bieniasz – Problem kompetencji do wyjaśniania świata i człowieka przez naukę i religię. Wyróżnienie i dyskusja stanowisk

Wśród stanowisk sformułowanych w sprawie kompetencji do wyjaśniania świata i człowieka przez naukę i religię wyróżnić można:

1. mocny scjentyzm, na gruncie którego przyjmuje się, że tylko nauka posiada kompetencje do wyjaśniania świata i człowieka,
2.  ścisły demarkacjonizm, którego reprezentanci przyjmują, iż zarówno nauka, jak i religia posiadają kompetencje do wyjaśniania świata, jednakże każde z tych obszarów zajmuje się innymi kwestiami,
3. częściowy demarkacjonizm, na gruncie którego pewne zagadnienia widzi się jako możliwe do wyjaśnienia zarówno przez naukę, jak i religię,
4. komplementaryzm, w ramach którego przyjmuje się przede wszystkim tezę, iż pomiędzy naukowym a religijnym wyjaśnieniem świata i człowieka nie ma sprzeczności.

W referacie uwzględnione, usystematyzowane i przedyskutowane zostaną te najważniejsze współczesne stanowiska dotyczące relacji nauka-religia. Wskazani zostaną ich najważniejsi reprezentanci i najważniejsze głoszone przez nich tezy.
W toku dyskusji ukazany zostanie konfrontacyjny charakter mocnego scjentyzmu oraz wybrane mankamenty tego stanowiska. Omówiona zostanie zasada NOMA J.S. Goulda oraz zasada POMA A. McGratha. Przedyskutowane zostaną najważniejsze założenia reprezentantów ścisłego i częściowego demarkacjonizmu oraz stanowisko komplementaryzmu nauki i religii w kwestii wyjaśnień świata i człowieka.

[/toggle]
[toggle title=”Jarosław Mrozek – Dlaczego istnieje raczej coś niż nic? Czy współczesna fizyka rozwikłała zagadkę powstania Wszechświata?”]

Jarosław Mrozek – Dlaczego istnieje raczej coś niż nic? Czy współczesna fizyka rozwikłała zagadkę powstania Wszechświata?

Skąd i dlaczego powstał Wszechświat? Problem z naukowym wyjaśnieniem istnienia Wszechświata polega na tym, że zakłada ono pewną fizyczną przyczynę jego istnienia. Ale jakakolwiek fizyczna przyczyna musi być częścią Wszechświata, którego zaistnienie ma wyjaśnić. Z tego powodu każde czysto naukowe wyjaśnienie istnienia Wszechświata jest skazane na zapętlenie. Być może żadna teoria naukowa nie może przerzucić mostu pomiędzy absolutną nicością a istniejącym już Wszechświatem.
Okazuje się jednak, że gdy metafizyczne pytanie typu: dlaczego istnieje Wszechświat? zamienimy na „bardziej naukowe”: w jaki sposób powstał (mógł powstać) Wszechświat?, to mamy szansę na gruncie fizyki przedstawić współczesną wersję „historii” powstania Wszechświata. Wystarczy porzucić mętne pojęcie absolutnej nicości i za punkt wyjścia uznać fizyczną próżnię. Ponieważ – jak wynika z mechaniki kwantowej – kwantowa próżnia to dalece nie to samo co nicość metafizyczna (czas i przestrzeń mogły powstać spontanicznie a nawet, być może, spontanicznie powstały same prawa natury) możliwe jest – w świetle naszej współczesnej wiedzy – powstanie Wszechświata z niczego.

[/toggle]
[toggle title=”Tomasz Niemirowski – Terminologia teorii ewolucji”]

Tomasz Niemirowski – Terminologia teorii ewolucji

Podstawowe pojęcia darwinowskiej teorii ewolucji to: „ewolucja”, „gatunek” i „dobór naturalny”. Wszystkie te terminy mają aspekty filozoficzne i – dla jasności teorii – warto zadbać o ich poprawne definicje. W literaturze jednak są one definiowane w różny, nieprecyzyjny, sposób. Referat zawiera krytyczną analizę niektórych z tych sformułowań, wykazując, że spełniają one tylko w niskim stopniu kryteria jasności i jednoznaczności. Na przykład, ewolucja musi być ewolucją czegoś, a istnieje bardzo dużo propozycji na temat tego, co ewoluuje: człowiek, wszechświat, gatunek, życie, język, mózg, itd. Czy istnieje i czy jest możliwa taka definicja ewolucji, która obejmowałaby wszystkie te byty? Czym jest ewolucja, jeśli niemal wszystko ewoluuje? Co może, a co nie może ewoluować i dlaczego?
Podobnie „dobór naturalny”: jest definiowany jako „przeżycie najlepiej przystosowanych”, a zarazem przez analogię do doboru sztucznego, który jest decyzją człowieka. Dobór naturalny jest więc zjawiskiem czy decyzją? Jeśli jest zjawiskiem, to na jakiej podstawie używa się zwrotu, że „dobór naturalny jakąś cechę faworyzuje”?
Kolejne pytanie: co to jest gatunek? Najbardziej popularna definicja to: „zbiór osobników wykazujących podobne cechy i zdolnych do wydawania płodnego potomstwa.” – Można tu zapytać: których osobników? Filogeneza jest procesem rozwoju jakiej (której) grupy organizmów? Czy da się wskazać taką grupę?
Te pytania będą rozpatrywane w referacie.

[/toggle]
[toggle title=”Grzegorz Nowak – Biologiczne ograniczenia naszego poznania”]

Grzegorz Nowak – Biologiczne ograniczenia naszego poznania

Współczesne osiągnięcia biologii znajdują swoje odbicia w nowych koncepcjach z obszaru filozofii nauki, między innymi takich jak genocentryzm i epistemologia ewolucyjna. Skutkiem genocentryzmu jest interpretowanie ludzkiego działania w kategoriach determinacji genowej, wpływającej między innymi na ludzkie poznanie przez wyznaczenie bardzo określonych struktur naszych narządów zmysłów i naszego układu nerwowego, zwłaszcza centralnego – mózgu. Darwinowskie ujęcie ewolucji naszego gatunku podkreśla rolę naturalnej selekcji, powodującej stopniowy wzrost zaadaptowania do środowiska, przy czym część adaptacji jest związana ze zdolnościami poznawczymi. Nasze zdolności poznawcze są determinowane przez geny, jednak nie wiemy, w jakim stopniu. Naturalna selekcja preferuje skuteczność naszych działań poznawczych, ale nie prawdziwość naszego poznania; epistemologia ewolucyjna wiąże stopniowe tworzenie naszej wiedzy z naszą stopniową ewolucją, jednak nie analizuje problemu przejścia od wiedzy skutecznej („biologicznej”, ewolucyjnie nabytej) do prawdziwej, będącej przedmiotem rozważań epistemologii tradycyjnej. Potrzebna jest więc takie ujęcie naszego poznania, które połączy aspekty biologiczne – ewolucja przez naturalną selekcję, ograniczenie strukturalne naszego aparatu poznawczego – z aspektami tworzenia wiedzy coraz bardziej uprawdopodobnionej, coraz lepiej potwierdzonej i, na ile to możliwe, obiektywnej.

[/toggle]
[toggle title=”Zbigniew Pietrzak – Filozoficzne implikacje biologicznych koncepcji Jakoba Johanna von Uexkülla”]

Zbigniew Pietrzak – Filozoficzne implikacje biologicznych koncepcji Jakoba Johanna von Uexkülla

Dzięki rozwojowi narzędzi i technik badawczych, człowiek uzmysłowił sobie różnorodność i złożoność otaczającego go świata przyrody, szczególnie przyrody ożywionej. Na ową różnorodność składała się także odmienność odkrywanego świata względem świata danego nam w potocznym doświadczeniu. W związku z tym zaczęto zadawać pytania, na przykład o to, czy i w jakiej mierze procesy poznawcze „zwierząt niższego rzędu” są choćby zbliżone do procesów poznawczych człowieka, a w konsekwencji – czy efekty poznania można porównać do efektów poznania ludzkiego. Innymi słowy – czy świat konstruowany przez zwierzęta jest w jakimś stopniu zbliżony do świata ludzkiego. To jest także pytanie o granice tych światów – czy są one nieprzekraczalne, czy stanowią tylko przejściowe, tymczasowe bariery. I wreszcie, co może stanowić granicę dla ludzkiego świata – czy natura, czy sam człowiek (wraz z jego kulturą, religią, nauką itp.). Budując hierarchię zwierząt Jakob Johann von Uexküll kierował się fizjologicznymi i anatomicznymi kryteriami, ale w oparciu o nie budował teoriopoznawcze idee.

[/toggle]
[toggle title=”Piotr Przybył – Krytyczny racjonalizm w filozofii Michała Hellera”]

Piotr Przybył – Krytyczny racjonalizm w filozofii Michała Hellera

Celem referatu będzie spojrzenie na zagadnienia nauki i filozofii z perspektywy krytycznego racjonalizmu, który jest bardzo ważnym elementem filozofii ks. prof. Michała Hellera. Sam termin pochodzi od Karla Poppera i najogólniej oznacza konstruktywną krytykę teorii.
Heller wskazuje na pokorę, jaką powinien mieć uczony wobec świata, a filozof wobec dokonań nauki, gdyż obie te dziedziny przenikają się wzajemnie. Nauka dąży do ścisłego określenia kompetencji (przedmiot badań) i metody, poza którą stara się nie wychodzić, lecz zagadnienia te dotyczą pojęć również filozoficznych. Filozofia z kolei wspiera naukę przez próbę określenia jej granic, bada założenia ontologiczne ukryte w teoriach oraz zastanawia się nad samym rozwojem nauki.
W referacie przedstawimy specyficzne spojrzenie polskiego filozofa na wzajemną petryfikację tych dziedzin myśli ludzkiej. Przyjrzymy się jego bifurkacyjnemu modelowi rozwoju nauki. Zostanie postawione również pytanie o możliwość uprawiania nowej filozofii przyrody – niefundacjonistycznej, opartej na dokonaniach naukowych. Poddamy krytyce próbę utworzenia nowej logiki – logiki zapętleń. Na końcu spróbujemy zastanowić się do czego prowadzi postawa krytycznego racjonalizmu – czy nieustanne, metodyczne wątpienie uczy nas pokory, która prowadzi nas do Prawdy.

[/toggle]
[toggle title=”Tomasz Rzepiński – O dwóch metodach uzasadniania algorytmów decyzyjnych praktyki medycznej”]

Tomasz Rzepiński – O dwóch metodach uzasadniania algorytmów decyzyjnych praktyki medycznej

Celem referatu jest porównanie dwóch konkurencyjnych metod uzasadniania algorytmów decyzyjnych praktyki medycznej w odniesieniu do procedury terapii. Pierwszą z nich jest metoda randomizowanych badań kontrolnych (RCT), traktowana jako „złoty standard” uzasadniania decyzji medycznych. Drugą jest metoda, w której wykorzystuje się teorię zbiorów przybliżonych (RST) dla analizy danych medycznych. W referacie wskazane zostaną założenia epistemologiczne leżące u podstaw stosowania drugiej z tych metod.

[/toggle]
[toggle title=”Dariusz Sagan – Artyficjalizm jako epistemiczny układ odniesienia nauki”]

Dariusz Sagan – Artyficjalizm jako epistemiczny układ odniesienia nauki

Epistemiczny układ odniesienia (EUO) to zespół ogólnych założeń wyznaczających wstępnie obszar, w jakim dopuszczalne jest uprawianie nauki. Przykładem EUO jest obecnie przyjmowany naturalizm metodologiczny – ograniczenie badań naukowych do świata przyrody przy wykluczeniu z nauki wyjaśnień nadnaturalistycznych. Teoria inteligentnego projektu przyjmuje odmienny EUO, zwany artyficjalizmem, zgodnie z którym odwoływanie się do przyczyn inteligentnych jest w całej nauce równie uprawnione, jak do przyczyn naturalnych, możliwych do ujęcia wyłącznie w kategoriach konieczności i przypadku. Celem wystąpienia będzie sprecyzowanie treści artyficjalizmu oraz analiza towarzyszących mu założeń. Główne z tych założeń to: 1) pluralizm teoretyczny i metodologiczny (uznanie swobody naukowców do formułowania różnych teorii, nawet jeśli w danym czasie powszechnie akceptowana jest jakaś jedna, a także do formułowania zarówno teorii respektujących naturalizm metodologiczny, jak i odrzucających go); 2) realizm naukowy (przyjęcie, że celem nauki jest poszukiwanie prawdy o świecie przyrody i że osiągnięcie tego celu może być niemożliwe, jeśli arbitralnie ogranicza się zbiór możliwych do rozważenia w nauce przyczyn, np. tylko do przyczyn naturalnych); 3) określona metodologia wykrywania projektu (zakładająca, że inteligentna aktywność wykrywana jest na podstawie pozostawianych przez nią charakterystycznych skutków, nie zaś dzięki niezależnej wiedzy o naturze, celach i działaniach projektanta).

[/toggle]
[toggle title=”Paulina Seidler – Czy termin „eter” rzeczywiście stracił odniesienie przedmiotowe? Koncepcja eteru z perspektywy naukowego realizmu”]

Paulina Seidler – Czy termin „eter” rzeczywiście stracił odniesienie przedmiotowe? Koncepcja eteru z perspektywy naukowego realizmu

Realiści naukowi uznają realizm za stanowisko intuicyjne, dlatego głoszą że jest ono naturalnie przyjmowane przez naukowców. Na gruncie realizmu sukces teorii naukowych jest uwarunkowany tym, że opisują one aproksymacyjnie prawdziwie przedmioty istniejące w niezależnej od podmiotu poznającego rzeczywistości. Jednakże realizm nie jest w stanie utrzymać tak pozytywnego opisu nauki i zignorować jej historię pełną przesunięć problemowych i zmian teorii. Realiści wbrew pozorom nie przeczą temu, że pewne teorie (wraz z postulowanymi przez nie przedmiotami) zostają nieodwracalnie odrzucone z naukowej ontologii. Przed realistami staje trudne zadanie pogodzenia odrzuconych z nauki przedmiotów teoretycznych z naukowym realizmem. Replika realistów na tę istotną kwestię stanowić będzie odpowiedź na antyrealistyczny argument z pesymistycznej meta indukcji. W referacie zajmę się problemem eteru – jednego z częściej wymienianych odrzuconych przedmiotów teoretycznych. Postaram się odpowiedzieć na pytanie, czy eter rzeczywiście jest terminem teoretycznym, który utraciwszy odniesienie przedmiotowe został bezpowrotnie odrzucony z nauki. W tym celu omówię koncepcję eteru, to jak pojawiła się w nauce, jak się rozwijała i jak została wyparta. Następnie przedstawię mało znaną historię powrotu terminu „eter” do nauki. Pokażę, w jaki sposób można wytłumaczyć to, że mimo zmiany teorii terminy teoretyczne, takie jak „eter”, nie tracą odniesienia przedmiotowego.

[/toggle]
[toggle title=”Adam Świeżyński – Cud jako przedmiot filozofii przyrody”]

Adam Świeżyński – Cud jako przedmiot filozofii przyrody

Zagadnienie zdarzeń cudownych stanowi fragment szerokiej problematyki filozoficzno-teologicznej stosunku Boga do stworzonego świata i z tego względu ma charakter interdyscyplinarny. Filozofia interesuje się cudem w aspekcie możliwości jego zaistnienia oraz racjonalnego uzasadnienia tej możliwości. Filozoficzne próby odpowiedzi na pytania: czym jest cud, czy cud jest możliwy oraz jak tę możliwość uzasadnić, nieuchronnie nawiązują do zagadnienia praw przyrody oraz koncepcji praw przyrodniczych. Wydaje się więc, że najbardziej kompetentną dziedziną rozważań filozoficznych, w ramach której można poszukiwać odpowiedzi na wskazane pytania, jest filozofia przyrody zakotwiczona we współczesnych naukach przyrodniczych oraz uwzględniająca ustalenia współczesnej filozofii nauk przyrodniczych. Domeną badań filozofii przyrody są bowiem przede wszystkim istotne własności ciał materialnych, ich zmienność oraz prawidłowości przebiegu zjawisk. Stąd przedmiotem jej zainteresowania może być cud rozumiany najczęściej jako zdarzenie niezgodne z prawami przyrody lub prawidłowościami przyrody. Celem wystąpienia jest zaprezentowanie zagadnienia zdarzeń cudownych jako przedmiotu zainteresowania współczesnej filozofii przyrody, ukazanie kierunków i możliwości prowadzenia rozważań na temat natury zdarzeń cudownych z perspektywy filozofii przyrody oraz zarysowanie na tym tle koncepcji filozofii przyrody jako swoistego „łącznika” między naukami przyrodniczymi a teologią.

[/toggle]
[toggle title=”Marian Wnuk – Minimalny organizm i natura życia w koncepcjach abiogenezy mineralnej”]

Marian Wnuk – Minimalny organizm i natura życia w koncepcjach abiogenezy mineralnej

Liczne hipotezy i teorie powstawania życia implikują różne niekiedy rozumienia natury życia i natury organizmu. W tym względzie dominują takie ich definicje, zgodnie z którymi życie jest uporządkowanym i regularnym zachowaniem się materii, polegającym zarówno na utrzymaniu istniejącego stanu, jak i gotowości do przejścia ze stanu uporządkowanego do bezładu; a organizmy – to samoreplikujące się systemy polinukleotydowe lub polinukleotydowo-białkowe, na których zmienność właściwości (generowaną losowo i dziedziczoną inwariantnie) działa dobór naturalny. Jednakże, niektóre propozycje alternatywnych form i środowisk życia, mające coraz większe znaczenie w astrobiologii, usiłują zmieniać lub poszerzać wspomniane wyżej określenia. Na przykład, teorie mineralnych początków życia odrzucają zasadę podobieństwa biochemicznego, jak również proponują inne czynniki inwariantne obecne w procesie rozwoju życia oraz inne modele przejścia pomiędzy formami życia opartymi na różnych podłożach materialnych. Może to pociągać za sobą odmienne koncepcje organizmu i natury życia. Celem niniejszego referatu jest próba analizy tych właśnie hipotez i teorii abiogenezy mineralnej oraz zaproponowania relewantnego do nich modelu minimalnego systemu żywego. Model ten stanowić może wkład do rozwoju atomizmu biologicznego.

[/toggle]
[toggle title=”Marek Woszczek – Kwantowa teoria miary a ontologia”]

Marek Woszczek – Kwantowa teoria miary a ontologia

Jednym z najmniej intuicyjnych aspektów teorii kwantowej jest jej całkowicie nieklasyczna struktura probabilistyczna, co sprawia, że mechanika kwantowa może być rozpatrywana jako nowa teoria prawdopodobieństwa. Kwantowa teoria miary jako ogólna nieprzemienna teoria prawdopodobieństwa, zdefiniowana na algebrach von Neumanna typu I, II i III, jest poważnym wyzwaniem w ontologii fizyki, ponieważ uniemożliwia klasyczne interpretacje i utrzymanie intuicji dotyczących struktury elementarnych zdarzeń fizycznych, na których się one opierają. W szczególności jest to trudność dla prezentystycznych teorii czasu oraz ontologii postulujących bazowe obiekty czasoprzestrzenne wyposażone w „skłonności” do zachowania.

[/toggle]
[toggle title=”Zbigniew Wróblewski – Uwagi o antropomorfizacji w naukach biologicznych”]

Zbigniew Wróblewski – Uwagi o antropomorfizacji w naukach biologicznych

Jednym z głównych wątków historii krytyki teleologii na terenie nauk biologicznych jest zarzut antropomorfizacji, według którego błędnie przypisywane są (analogicznie), cechom, zdarzeniom, procesom przyrodniczym cechy człowieka oraz charakterystyki jego działania. Kanonicznym typem takiej niepoprawnej analogii było przypisywanie stanów intencjonalnych istotom pozaludzkim.
W referacie przedstawię wybrane przykłady antropomorfizacji w etologii, na podstawie których można sformułować warunki poprawności takiej strategii poznawczej.

[/toggle]
[toggle title=”Paweł Zeidler – Spór o realizm a praktyka badawcza nauk przyrodniczych”]

Paweł Zeidler – Spór o realizm a praktyka badawcza nauk przyrodniczych

Wśród filozofów nauki panuje dość rozpowszechnione przekonanie, że szeroko rozumiany spór o realizm nie wpływał i nie wpływa na praktykę badawczą nauk przyrodniczych, a postawa realistyczna jest naturalnym stanowiskiem epistemologicznym przyjmowanym przez przyrodników. W referacie zostanie sformułowana argumentacja na rzecz tezy, że w naukach przyrodniczych są formułowane koncepcje teoretyczne o fundamentalnym znaczeniu dla tych nauk, które wywołują wśród uczonych istotne kontrowersje poznawcze i skłaniają ich do zajęcia określonego stanowiska teoriopoznawczego, które nie pozostaje bez wpływu na ich praktykę badawczą. Rozważona zostanie teza Gastona Bachelarda, że przezwyciężenie przez daną dziedzinę nauki realistycznego „obciążenia” jej aparatu konceptualnego ma istotny wpływ na jej rozwój. Prowadzone rozważania będą opierały się na analizie przykładów wziętych z praktyki badawczej chemii, w której dyskutowano problem statusu poznawczego takich koncepcji teoretycznych jak: teorii atomistycznej, reprezentacji struktur cząsteczek związków chemicznych, reprezentacji mechanizmów reakcji chemicznych, a także teorii rezonansu chemicznego oraz teorii orbitali atomowych i molekularnych. Rozważony zostanie także problem stosunku eksperymentatorów do statusu ontycznego przedmiotów teoretycznych, które odgrywają istotną rolę w teoretycznych podstawach ich praktyki laboratoryjnej.

[/toggle]
[toggle title=”Aleksander Ziemny – Spór o genocentryzm w filozofii biologii — przypadek evo-devo”]

Aleksander Ziemny – Spór o genocentryzm w filozofii biologii — przypadek evo-devo

Źródeł koncepcji genocentrycznej należy dopatrywać się w dynamicznym rozwoju, i sukcesach eksplanacyjnych, dyscyplin genetycznych i molekularnych w XX wieku — przede wszystkim współczesnej syntezy ewolucyjnej i wypracowanej na tym gruncie genetyki populacyjnej. Za ideą tą stoi teza, iż w naukach biologicznych wyjaśnienia odwołujące się do czynników genetycznych są uprzywilejowane wobec innych wyjaśnień; przy tym istotnym założeniem tego podejścia jest to, że geny oraz kod genetyczny pełnią szczególną rolę w determinowaniu cech organizmu.
Chociaż stanowisko genocentryczne jest jednym z fundamentów współczesnej teorii ewolucji, to w jego ramach nie podejmowano szeroko problematyki biologii rozwoju. W związku z tym w ostatnich latach można dostrzec zwrot w stronę nurtu alternatywnego, wykazującego istotność uwzględnienia czynników poza-genetycznych — fizjologicznych i środowiskowych — w wyjaśnianiu zjawisk i procesów biologiczno-rozwjowych. Podejście to łączy się z tezą o równości przyczynowej wszelkich współdziałających elementów (za A. Rosenbergiem „causal democracy thesis”). Na gruncie stanowiska nie-genocentrycznego wskazuje się w literaturze ewolucyjną biologię rozwoju (resp. evo-devo) jako podstawową dziedzinę dla rozważań.
Celem referatu będzie opis sporu dotyczącego roli genów w wyjaśnianiu procesów biologiczno-rozwojowych, charakterystyka stanowisk oraz próba rozważenia, co poszczególne koncepcje wnoszą do dyskursu filozofii biologii.

[/toggle]
[toggle title=”Andrzej Zykubek – Samoorganizacja metabolizmu. Czy powstanie metabolizmu protobiontów było koniecznością ewolucyjną?”]

Andrzej Zykubek – Samoorganizacja metabolizmu. Czy powstanie metabolizmu protobiontów było koniecznością ewolucyjną?

[/toggle]
[/accordion]

Granice natury – granice nauki. Panel dyskusyjny podczas X Polskiego Zjazdu Filozoficznego