Pytanie o metodologię nauk dziś

Zapraszamy do udziału w sympozjum specjalnym „Pytanie o metodologię nauk dziś”, które odbędzie się podczas XI Polskiego Zjazdu Filozoficznego. Udział w sympozjum zapowiedzieli: Andrzej Bronk, Zygmunt Hajduk, Jacek Jadacki, Kazimierz Jodkowski, Paweł Kawalec, Agnieszka Lekka-Kowalik, Stanisław Majdański, Tadeusz Szubka, Rafał Wierzchosławski i Urszula Żegleń.

Okazją do zorganizowania sympozjum jest ukazanie się kompendium Metodologia nauk w serii Dydaktyka Filozofii (Lublin: Wydawnictwo KUL 2019) pod redakcją Stanisława Janeczka, Moniki Walczak i Anny Starościc. Monografia wyrasta z tradycji metodologii nauk, zapoczątkowanej i rozwijanej przez Księdza Profesora Stanisława Kamińskiego (1919-1986) i oddaje koncepcyjnie jego rozumienie metodologii nauk. Jej publikacja zbiega się ze 100-leciem urodzin Księdza Profesora Kamińskiego, metodologa i filozofa nauki, wieloletniego kierownika Katedry Metodologii Nauk na Wydziale Filozofii KUL, postaci centralnej dla Lubelskiej Szkoły Filozoficznej, głównego architekta jej profilu logicznego i metodologicznego, a także metodologicznego stylu badań i kształcenia w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim Jana Pawła II. Wyznacza go monografia S. Kamińskiego poświęcona nauce „Nauka i metoda. Pojęcie nauki i klasyfikacja nauk” (wydanie 1, 1961; wydanie 4, 1992). Jego publikacje i wykłady z ogólnej metodologii nauk formowały intelektualnie studentów i pracowników wszystkich Wydziałów KUL. Znalazły one kontynuację i uzupełnienie w wykładach prowadzonych przez jego uczniów, zwłaszcza ks. prof. Andrzeja Bronka dla studentów filozofii teoretycznej[1] i ks. prof. Zygmunta Hajduka dla studentów filozofii przyrody[2], a także m.in. w wykładach ks. prof. Józefa Herbuta, dr Stanisława Majdańskiego, prof. Stanisława Kiczuka i ich uczniów. Kamińskiego podejście do nauki charakteryzuje z jednej strony uznanie wielości i odrębności różnych typów nauk, wrażliwość na historyczną zmienność pojęcia nauki i rozwój samej nauki oraz sposobów jej uprawiania, z drugiej zaś strony podkreślanie jedności nauki i specyfiki racjonalności naukowej w stosunku do innych obszarów kultury (np. religii czy techniki) oraz autonomii nauki w świecie kultury a także metodologicznej autonomii poszczególnych typów nauk i dyscyplin naukowych. W ten sposób dostarcza ogólnoteoretycznych schematów analityczno-interpretacyjnych i porządkujących nauki w ich jedności i różnorodności.

Tom „Metodologia nauk” jest już dziewiątą pozycją w serii „Dydaktyka Filozofii” wydawaną przez Wydział Filozofii KUL we współpracy z Sekcją Filozoficzną Wykładowców Uczelni Katolickich w Polsce[3]. Jej celem jest ambitna próba zaprezentowania – syntetycznego, choć z konieczności ujętego wybiórczo – całokształtu problematyki filozoficznej i metafilozoficznej. Składać się będzie z dwunastu tomów ukazujących specyfikę metodologiczną i treściową poszczególnych dyscyplin. Choć seria akcentuje światopoglądowy, a nawet chrześcijański wymiar filozofowania, to jednak dąży do ukazania różnorodności stylów właściwych zwłaszcza współczesnej kulturze filozoficznej. Autorami są specjaliści z różnych środowisk akademickich oraz reprezentujący różne opcje filozoficzne i ideowe.

Tom „Metodologia nauk”, odpowiednio do dzisiejszej refleksji nad nauką, podejmuje nie tylko wątki wyznaczone tytułem, ale także kwestie należące do zyskującej na znaczeniu filozofii nauki czy studiów nad nauką i techniką (technologią) czy naukoznawstwa. W dwu obszernych częściach omawia w wymiarze historycznym i systematycznym naturę nauki oraz poszczególne jej typy, akcentując problematykę metafilozoficzną. Zwrócono uwagę na wpływ rozmaitych czynników, które warunkują sposób jej tworzenia i oddziaływania, tyleż podmiotowy, co kulturowy i społeczny.

Sympozjum zaplanowano jako spotkanie dyskusyjne nad aktualnością refleksji metodologicznej dziś, jej charakterem i istotnymi pytaniami we współczesnej nauce. Chcemy zastanowić się nad następującymi problemami:

• na czym polega dzisiaj ważność i specyfika refleksji metodologicznej?;
• czym wyróżnia się metodologiczne podejście do nauki, ujmujące naukę w aspekcie epistemicznym, jako działalność poznawczą?;
• jak uprawiać tradycyjną metodologię nauk, tj. nabudowaną na tradycji szkoły lwowsko-warszawskiej i klasycznej tradycji filozofii scholastycznej, we współczesnych kontekstach intelektualnych i instytucjonalnych?;
• kto i jak uprawia dzisiaj najbardziej twórczo metodologię nauk?;
• gdzie znaleźć można najciekawsze problemy i dyskusje?;
• czy metodologii nauk bliżej dzisiaj do logiki, filozofii czy historii nauki?
• jak lokuje się metodologiczna refleksja nad nauką w kontekście wielości i różnorodności dziedzin oraz podejść ją charakteryzujących?
• jak zmienia się aparatura pojęciowa metodologii nauk a tym samym jej przedmiot (ona sama nazywa się dzisiaj chętnie filozofią nauki)?;
• czy nazwa metodologia nauk pozostaje jeszcze nośna?;
• w jakim języku ją uprawiać, aby nie była jedynie dziedziną wsobną i hermetyczną, interesującą jedynie samych metodologów?;
• czy kategorie metodologiczne opisujące i interpretujące naukę, wypracowane w odniesieniu do nauki rozumianej i uprawianej monodyscyplinarnie, pozostają adekwatne do współcześnie akcentowanego interdyscyplinarnego i multidyscyplinarnego sposobu uprawiania nauki?;
• jeżeli tak, to jakie kategorie stosować do opisu i wyjaśniania interdyscyplinarności nauki?;
• w jaki sposób współczesny kontekst organizacyjno-instytucjonalny (np. Ustawa z dnia 20 lipca 2018 r. Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, nazywana Ustawą 2.0) zmienia dotychczasowy sposób rozumienia i praktykę uprawiania nauki a co za tym idzie jej metodologiczną charakterystykę?

Monika Walczak

^[1] Wersja tych wykładów dostępna jest na stronie internetowej KUL pod adresem www.kul.pl/bronk, data dostępu: 21.07.2019 r., chodzi o wykłady prowadzone od lutego do czerwca 2002 r.

^[2] Wykłady te stały się podstawą dla skryptu wydanego przez Z. Hajduka, Ogólna metodologia nauk, Lublin: RW KUL 2001, 2005; wyd 6., Wydawnictwo KUL 2012.

[3] kul.pl/dydaktyka.filozofii

Pytanie o metodologię nauk dziś