Roberta Boyle’a teoria nauk empirycznych

Przedstawiając dorobek Boyle’a — zarówno przyrodniczy, jak i filozoficzny — należy wskazać na szerszy kontekst: historyczny, społeczny i polityczny, ale przede wszystkim metodologiczny oraz epistemologiczny. Aby uchwycić i zrozumieć fenomen przemian zachodzących w siedemnastowiecznej wiedzy empirycznej oraz rolę Boyle’a w tym procesie, należy przyjrzeć się jego praktyce badawczej, teoretycznym, metodologicznym postulatom oraz mechanizmom ich wdrażania. Pozwoli to zilustrować genezę i proces kształtowania się nowożytnych nauk empirycznych oraz ukazać oryginalność dorobku Boyle’a.

Zbigniew Pietrzak

Filozofia XLVIII Roberta Boyle’a teoria nauk empirycznych. Przyczynek do genezy paradygmatu nowożytnego przyrodoznawstwa oraz Część czwarta dzieła Roberta Boyle’a The Sceptical Chymist

współpraca Małgorzata Lubańska i Zbigniew Pietrzak

Filozofia XLVIII Wrocław 2021

Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego

Zbigniew Pietrzak
ISBN: 978-83-229-3757-0 (e-book)
Rok wydania: 2021
Darmowy e-book! Pobierz e-booka

Spis treści

Wstęp

1. Dlaczego Robert Boyle?
2. Wiek XVII — genius temporis
3. Korzenie nowożytnego przyrodoznawstwa

I. Robert Boyle a Bacona koncepcja nauki empirycznej

1. Spór o matematyczne poznanie
2. Krytyka racjonalizmu matematycznego
3. Eksperyment — teoria a praktyka
3.1. Prekursorzy
- 3.2. Robert Boyle. Idea eksperymentu doskonałego i jej krytyka
- 3.3. Eksperymentator wobec „eksperymentu myślowego”

II. Od metodologicznych postulatów Boyle᾿a do badawczej praktyki

1. Cechy, status i wartość poznawcza hipotez
2. „Cechy i warunki doskonałej hipotezy”
3. Arystoteles i spagirycy
4. Krytyka „doktryny jakości”

III. Ku modelowi wiedzy empirycznej — próby metodologicznej i epistemologicznej konfrontacji

1. Nakaz pierwszy — uniwersalność i empiryczność
2. Nakaz drugi — poprawność i jasność
3. Nakaz trzeci — jednoznaczność języka nauki

IV. Ukonstytuowanie wiedzy empirycznej jako nauki

1. U progu nowożytnej argumentacji naukowej
2. Krytyka definicyjno-dedukcyjnego modelu wiedzy
3. Robert Boyle i geneza nowożytnego modelu nauk empirycznych

V. Dorobek Roberta Boyle᾿a w świetle wybranych współczesnych koncepcji historii i filozofii nauki

1. Paradygmat, dyskurs, program badawczy… Pytanie o jedność i ciągłość wiedzy
2. Hipoteza korpuskularna jako źródło i wzór naukowego charakteru wiedzy empirycznej
Kilka refleksji końcowych

Słownik wybranych terminów alchemicznych

Bibliografia

Summary

Indeks osób

Indeks pojęć

The Scepitcal Chymist — albo chemiczno-fizyczne wątpliwości & paradoksy odnoszące się do doświadczeń, na podstawie których niewykształceni spagirycy rutynowo usiłują pokazać, że ich sól, siarka oraz merkuriusz są prawdziwymi składnikami nierozkładalnymi ciał „Gdybyż opisano już wszystko, a sprawy [jeszcze] jak też już znane były prawdą! Nie zmieniajmy zasad. Poszukujmy prawdy z tymi, którzy ją głoszą!” Część czwarta, przeł. R. Krauze, współpraca M. Lubańska, Z. Pietrzak