Umysł i ewolucja

Czy gdyby nasz mózg wyewoluował inaczej, moglibyśmy nie uznawać zasady niesprzeczności? Czy teoria ewolucji musi z konieczności zakładać naturalizm?

Dyskusja, w której brali udział prof. Robert Poczobut, kierownik Zakładu Epistemologii i Kognitywistyki Instytutu Filozofii UwB i prof. Konrad Talmont-Kaminski z Zakładu Socjologii Poznawczej, dotyczyła zagadnienia wyjaśniania własności umysłu z perspektywy teorii ewolucji. Przybyło bardzo wiele osób zainteresowanych tematyką spotkania, nie tylko studentów.

Relacja z pierwszej debaty białostockiego Klubu „Filozofuj!”, która odbyła się 1 marca 2023 r. W Kawiarni Akcent przy Rynku Kościuszki w Białystoku dyskutowali prof. Robert Poczobut, kierownik Zakładu Epistemologii i Kognitywistyki Instytutu Filozofii UwB i prof. Konrad Talmont-Kaminski z Zakładu Socjologii Poznawczej UwB. Rozmowę poprowadziła Marta Ratkiewicz-Siłuch.

Na początku poruszony został problem obiektywności wiedzy. Prof. Poczobut zauważył, że pewne cechy sposobów myślenia zależą od tego, jak skuteczne są one dla ludzkiego działania w świecie. Żebyśmy byli w stanie skutecznie wchodzić w interakcje z otoczeniem, poznanie musi się do tego świata w trafny sposób odnosić. To wyjaśnia wartość klasycznej koncepcji prawdy. Następnie podjęto probelm innych wartości: etycznych i estetycznych. Prof. Poczobut zwrócił uwagę na ewolucyjne uwarunkowanie ceniania przez nas tychże wartości. Wskazał m.in. na fakt pojawienia się sztuki już u początków ludzkości.

Kolejnym z dyskutowanych zagadnień była kwestia tego, jak istnienie neuronalych korelatów przekonań religinych odnosi się do wiary w istnienie bytów nadprzyrodzonych. Stwierdzono, że fakt, iż budowa naszego mózgu pozwala na żywanienie wiary w Boga ani nie podważa teizmu ani nie może stanowić argumentu przeciw tezie teistycznej. Jednak zauważono, że przekonania religijne są użyteczne nie z tego powodu, że odnoszą się prawdziwie do świata. Prof. Talmont-Kamiński zaakcentował ich społeczną rolę, w tym użyteczność w tworzeniu ludzkich wspólnot. Na koniec prof. Poczobut zwrócił uwagę na konieczność naturalistycznych wyjaśnień w nauce. Jednak poszukiwanie naukowych wyjaśnień takich zagadnień jak prawda nie oznacza przekreślenia podstawowych problemów epistemologicznych.

W drugiej części spotkania, po debacie gości, gdy przyszedł czas na dyskusję z publicznością, pojawiły się pytania o różnice między ludźmi, na przykład w kwestii odnoszenia sukcesów zawodowych. Prof. Talmont-Kaminski przypomniał o tym, że takie sukcesy nie są zdeterminowane jedynie przez geny, ale są efektem wielu czynników. Podobnie jest z fenomenem samobójstwa, które – jak zauważył prof. Poczobut – nie jest możliwe do wyjaśnienia tylko w oparciu o uwarunkowania genetyczne.

Opracowanie: Urszula Szewczyk

W dyskusji wzięli udział:
Robert Poczobut – dr hab., profesor UwB, kierownik Zakładu Epistemologii i Kognitywistyki w Instytucie Filozofii UwB. Autor czterech książek, przeszło siedemdziesięciu artykułów naukowych, redaktor licznych prac zbiorowych. Interesuje się pograniczem filozofii umysłu i kognitywistyki, w szczególności naturą jaźni, relacją między świadomymi i nieświadomymi procesami poznawczymi, neurofilozofią oraz hybrydowymi systemami poznawczymi. Hobby: podróże, muzyka, malarstwo, gry logiczne.

Konrad Talmont-Kaminski – dr hab., profesor UwB, jest szefem Zakładu Socjologii Poznawczej. Jego badania koncentrują się na poznawczych i ewolucyjnych podstawach religii. Studiował na University of Melbourne i University of Western Ontario. Uzyskał doktorat z filozofii na Monash University w Australii i był stypendystą Instytutu Ewolucji i Badań Poznawczych im. Konrada Lorenza w Wiedniu. W 2014 roku wydał książkę Religion as a Magical Ideology nakładem wydawnictwa Routledge. W książce tej argumentował, że religie łączą w sobie poleganie na poznawczych produktach ubocznych typowych dla wierzeń i praktyk magicznych, a także na typowej dla ideologii funkcji motywowania prospołecznych zachowań. Od czasu wydania książki Talmont-Kamiński podjął szereg wspólnych wysiłków empirycznych w celu zbadania różnych aspektów relacji przedstawionej w tej publikacji. Oba jego obecnie prowadzone projekty badawcze są właśnie wynikiem tych działań.

Spotkanie poprowadziła Marta Ratkiewicz-Siłuch.

źródło

Relacja z 1. spotkania Klubu „Filozofuj!” w Białymstoku: „Umysł i ewolucja”