Wynalazek nowoczesnego serca – Karolina Wigura

Autorka błyskotliwie i jasno rekonstruuje, jak definiowano emocje oraz w jaki sposób umieszczano je w szerszym myśleniu na temat świata i moralności; jakie prezentowano typologie emocji; jak tłumaczono ich pochodzenie; jak opisywano ich związek z rozumem. To wielka praca i wielki wyczyn autorki (…), potrafiła na trzystu stronach swej opowieści przeprowadzić czytelnika po szlakach i bezdrożach myśli Platona i Tukidydesa, Jamesa i Darwina, Hobbesa i Spinozy, pokazując niuanse, paradoksy, konsekwencje ich teorii. Wędrujące pojęcie emocji i jego niepewny związek z sentymentem, afektem, wolą, kaprysem, intelektem – oto właściwy bohater tej książki. (…)

Problem postawiony w książce jest kluczowy dla zrozumienia klasycznych i współczesnych stanowisk w zakresie polityki, antropologii i socjologii emocji. Autorka słusznie szuka „emocji” w etyce i polityce i znakomicie argumentuje na rzecz tego, że emocja nie eliminuje racjonalności, lecz ją konstytuuje.

Z recenzji prof. dr. hab. Szymona Wróbla

Karolina Wigura podjęła próbę zmierzenia się z ideą, której imienia nie potrafię znaleźć, ale o której wiem, że działa, niekiedy jawnie, innym razem w ukryciu, wzruszając podstawy naszej chłodnej racjonalności, wstrząsając gruntem racji, na którym budujemy schematy codziennego wnioskowania, miażdżąc siłą zbiorowych lęków, łudząc nadziejami możliwego szczęścia. (…) Autorka przygotowała monografię, w której idea ta żyje, oddziałuje i ma swoją własną historię, opowiedzianą precyzyjnie i systematycznie.

Z recenzji hab. dr. hab. Jolanty Żelaznej

Wynalazek nowoczesnego serca. Filozoficzne źródła współczesnego
myślenia o emocjach

• Autor: Karolina Wigura
• ISBN: 978-83-65390-59-2
• Miejsce wydania: Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa
• Rok wydania: 2019
• Liczba stron: 298

[tabs]
[tab title=”Spis treści”]

Spis treści

Wstęp. Wynalazek nowoczesnego serca  |  11

• Charakter XVII stulecia  |  12
• XVII stulecie i emocje  |  13
• Namiętności, afekty i emocje  |  15
• Badania historyka idei  |  17
• Struktura pracy  |  18
• Podziękowania  |  20

Część I

Emocje jako przedmiot zainteresowania historyka idei

Rozdział pierwszy

Metodyka pracy  |  25

1. Historia idei |  28
2. Historia emocji |  42
3. Historia idei emocji |  46
4. Analiza refleksji na temat emocji w filozofii klasycznej |  50
5. Literatura |  56

Rozdział drugi

Podstawowe pojęcia i definicje  |  58

1. Definicja emocji |  58
2. O kwestii metapojęcia |  61
3. Tradycja, doktryna, paradygmat |  63
4. Uwagi na temat wyboru i tłumaczenia terminów |  64

Część II

Trzy tradycje myślenia o emocjach od starożytności po XVII stulecie. Zarys problematyki

Rozdział trzeci

Tradycja starożytna  |  71

1. Ukształtowanie się starożytnej tradycji myślenia o emocjach |  72
2. Namiętności jako biernie odczuwane siły lub doznania |  74
3. Pochodzenie namiętności u Platona i Arystotelesa |  75
4. Doktryny postępowania z namiętnościami u Platona i Arystotelesa |  80
5. Wymiar zbiorowy namiętności u Tukidydesa |  83
6. Podsumowanie |  85

Rozdział czwarty

Tradycja hellenistyczna  |  87

1. Narodziny hellenistycznej tradycji filozoficznej myślenia o emocjach |   |  87
2. Podstawy fizyki i metafizyki u stoików. Nauka o człowieku |  88
3. Rozum jako źródło namiętności |  90
4. Dwie typologie emocji u stoików: namiętności i afekty |  92
5. Alternatywna wersja tradycji hellenistycznej w filozofii epikurejskiej |  94
6. Podsumowanie |  98

Rozdział piąty

Tradycja scholastyczna  |  100

1. Pochodzenie emocji i ich rola w koncepcji antropologicznej św. Tomasza |  101
2. Budowa duszy zmysłowej i umysłowej a struktura emocji |  104
3. Typologie emocji. Namiętności i afekty |  109
4. Doktryna postępowania z namiętnościami |  110
5. Podsumowanie |  114

Część III

Emocje jako problem filozoficzny na przykładzie pism wybranych myślicieli siedemnastowiecznych

Rozdział szósty

Geneza społeczno-polityczna i tło światopoglądowe zainteresowania emocjami w XVII stuleciu. Najważniejsze aspekty  |  119

1. Powstanie nowożytnego państwa, społeczeństwo dworskie i nowa emocjonalność  |  122
2. Upadek etosu rycerskiego jako przyczyna poszukiwania nowych filozoficzno–politycznych koncepcji emocji  |  125
3. Związek odczarowania świata z nowym rozumieniem pracy nad emocjami . 127
4. Podstawy „nowej filozofii”: stosunek do odziedziczonych tradycji, nowe pytania i presja nowoczesnej nauki  |  130
5. Znaczenie programu jedności metody nauki dla refleksji o emocjach |  134
6. Podsumowanie |  137

Rozdział siódmy

Rene Descartes jako filozof emocji  |  139

1. Jedność duszy i pluralizm natury ludzkiej |  141
2. Namiętności, emocje i inne pojęcia |  144
   • Definicja namiętności duszy |  144
   • Typologia namiętności u Descartes’a |  146
   • Zastane tradycje: krytyka, przebudowanie, integracja |  151
3. Emocje jako most łączący duszę i ciało |  153
   • „Trzecia substancja”? |  153
   • Emocje, władze poznawcze i dokonywanie osądów |  157
4. Emocje i moralność |  159
   • Definicja emocji wewnętrznych |  159
   • Emocje intelektualne i dusza szlachetna |  162
   • Doktryna postępowania z emocjami: kształtowanie nawyków i trening namiętności  |  164

5. Fizjologiczne aspekty emocji |  165
6. Podsumowanie |  167

Rozdział ósmy

Thomas Hobbes jako filozof namiętności  |  171

1. Pierwsza definicja natury ludzkiej: materializm i mechanika |  174
2. Definicja namiętności |  177
   • Namiętności jako myśli wywołane poruszeniami ciała |  177
   • Namiętności jako pożądanie mocy |  181
3. Typologia namiętności |  183
4. Wymiar zbiorowy koncepcji namiętności |  Hobbesa  |  187
5. Druga definicja natury ludzkiej: sztuka i polityka |  189
6. Doktryna postępowania z namiętnościami |  192
   • Strach, śmierć i cierpienie |  192
   • Wygodne życie i zanik strachu |  195
   • Strach stworzony |  196
7. Podsumowanie |  198

Rozdział dziewiąty

Baruch Spinoza jako filozof afektów  |  200

1. Najważniejsze elementy światopoglądu Spinozjańskiego |  202
   • Substancja, Bóg, Natura |  203
   • Kondycja ludzka i wiedza pierwszego rodzaju |  207
2. Afekty jako namiętności |  209
   • Afekty jako efekt pożądania mocy. Conatus |  209
   • Typologia afektów biernych |  212
3. Afekty jako wzajemne dostosowanie |  218
   • Naśladownictwo |  218
   • Pragnienie wzajemności |  219
4. Doktryna postępowania z emocjami. Cnota jako stan emocjonalny |  220
   • Wiedza drugiego i trzeciego rodzaju |  220
   • Afekty aktywne |  223
5. Podsumowanie |  224

Rozdział dziesiąty

Od zjawiska filozoficznego do fizjologicznego. Wybrane kontynuacje wątków siedemnastowiecznej filozofii emocji w XVIII i XIX stuleciu |  226

1. Kontynuacje dawnych tradycji: rozważania o namiętnościach w XVIII i XIX stuleciu u wybranych myślicieli francuskich  |  228

• Nowe oblicze doktryny dominującej namiętności |  230
• Początki doktryny przeciwstawiania interesów namiętnościom |  233
• Demokratyczny katalog namiętności i uczuć |  236

2. Nurt kontynuacji rozważań o emocjach na wybranych przykładach brytyjskich  |  243

• Przykłady użycia słowa „emocje” w XVIII i XIX stuleciu |  243
• Narodziny nowoczesnego paradygmatu emocji w XIX stuleciu |  244

3. Podsumowanie |  248

Zakończenie. Etyka, kondycja ludzka i liberalizm. W czym może nam pomóc historia idei emocji?  |  251

Kwestia pochodzenia emocji  |  253

Kwestia typologii emocji  |  257

Kwestia charakteru emocji  |  260

Kwestia roli emocji w rzeczywistości społeczno-politycznej  |  263

Bibliografia  |  270

Indeks nazwisk  |  290

[/tab]
[tab title=”Karolina Wigura”]

Karolina Wigura jest adiunktem w Instytucie Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego. Członkini Zarządu Fundacji „Kultura Liberalna”. W latach 2016–2018 współdyrektorka programu „Knowledge Bridges: Poland – Britain – Europe” w St. Antony’s College na Uniwersytecie Oksfordzkim. Studiowała na Uniwersytecie Warszawskim i Uniwersytecie Ludwiga Maximiliana w Monachium. Stypendystka m.in. wiedeńskiego IWM, GMF oraz Leadership Academy for Poland. Opublikowała książkę Wina narodów. Przebaczenie jako strategia prowadzenia polityki (2011), wyróżnioną nagrodą im. J. Tischnera, oraz, wraz z Jarosławem Kuiszem i Wojciechem Sadurskim, Trudne rozliczenia z przeszłością (t. I i II, 2018).

[/tab]
[/tabs]