Sekcja Filozofii Przyrody i Nauk Przyrodniczych Polskiego Towarzystwa Filozoficznego zaprasza na

XI Warsztaty Filozofii Przyrody

• Dom Pielgrzyma przy Sanktuarium w Pasierbcu koło Limanowej
• 22 VI – 25 VI 2017 r., czwartek-niedziela

[accordion multiopen=”true”]
[toggle title=”Plakat do pobrania” state=”closed”]

• plakat PDF
• plakat JPG
• plakat PNG

[/toggle]
[/accordion]

Program

[accordion multiopen=”true”]
[toggle title=”Czwartek, 22 czerwca” state=”closed”]

Czwartek, 22 czerwca

• 19.00  |  Rozpoczęcie Warsztatów
  • Zebranie Zarządu Sekcji Filozofii Przyrody i Nauk Przyrodniczych Polskiego Towarzystwa Filozoficznego

[/toggle]
[toggle title=”Piątek, 23 czerwca”]

Piątek, 23 czerwca

• I Sesja  |  9.00-13.00
  • Zbigniew Wróblewski, Grzegorz Bugajak, Gdzie się podziała dusza?
  • Damian Luty, Ontologie strukturalne czasoprzestrzeni
• II Sesja  |  15.00-18.00
  • Wojciech Grygiel, Religijny mózg – czy jesteśmy skazani na religię?
  • Obrady poświęcone działalności Sekcji FP i NP PTF: sprawozdania naukowe przedstawicieli poszczególnych ośrodków
• III Sesja  |  20.00
  • Rozmowa o sytuacji środowiska filozofów przyrody i nauk przyrodniczych (przy dobrej pogodzie przy ognisku)

[/toggle]
[toggle title=”Sobota, 24 czerwca”]

Sobota, 24 czerwca

• IV Sesja  |  9.00-13.00
  • Igor Sikora, Boże działanie w świecie – J. Polkinghorne i W. Drees
  • Kazimierz Jodkowski, Jak Heller z Pabjanem rozdawali samochody na Placu Czerwonym w Moskwie
  • Sandra Odwrot, Badania nad Sztuczną Inteligencją a filozoficzne aspekty relacji między stwórcą a stworzeniem
    
  • Jan Czerniawski, Co o świecie mówi, a czego nie mówi, mechanika newtonowska i szczególna teoria względności
  • Piotr Bylica, Clive’a S. Lewisa argumenty z „natury” i natury przeciwko naturalizmowi
  • Anna Dutkowska, Przekonania jako kryterium racjonalności uwarunkowane językiem w świetle badań z zakresu etologii poznawczej
    
• V Sesja  |  15.00-18.00
  • Jacek Golbiak, Filozofia kosmologii George’a Ellisa
  • Andrzej Zykubek, Subtelne dostrojenie źródeł energii biosystemów
  • Piotr Gradziński, Architektura w ekosystemie
• VI Sesja ogólna  |  Oczami uczestników Warsztatów
  • Najważniejsze w ubiegłym roku wydarzenia naukowe (science, filozofia nauki, neurobiologia, nowe książki etc.), doniosłe z filozoficznoprzyrodniczego punktu widzenia

[/toggle]
[toggle title=”Niedziela, 25 czerwca”]

Niedziela, 25 czerwca

• Śniadanie –  8.00-8.45

[/toggle]

[toggle title=”Zarejestrowani uczestnicy Warsztatów”]

• dr hab., prof. nadzw. Grzegorz Bugajak
• dr hab. Piotr Bylica
• dr hab. Jan Czerniawski
• mgr Anna Dutkowska
• dr Jacek Golbiak
• mgr Piotr Gradziński
• dr hab. Wojciech Grygiel
• prof. dr hab. Kazimierz Jodkowski
• prof. dr hab. Anna Latawiec
• dr Michał Latawiec
• prof. dr hab. Anna Lemańska
• mgr Damian Luty
• Assoc. Prof. (ret.) Zenon Obydzinski
• mgr Sandra Odwrot
• dr Paweł Pijas
• mgr Artur Przechowski
• prof. dr hab. Zenon Roskal
• mgr Igor Sikora
• prof. dr hab. Marian Wnuk
• dr hab., prof. nadzw. Zbigiew Wróblewski
• dr hab. Józef Zon
• dr Andrzej Zykubek

[/toggle]
[/accordion]

Abstrakty wystąpień

[accordion]
[toggle title=”Grzegorz Bugajak, Zbigniew Wróblewski – Gdzie podziała się dusza?” state=”closed”]

Dr hab. Zbigniew Wróblewski, prof. KUL
Instytut Filozofii, Wydział Filozofii, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Lublin

Ks. dr hab. Grzegorz Bugajak prof. UKSW
Instytut Filozofii, Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Warszawa

Można śmiało postawić hipotezę, że pojęcie duszy  zostało  wyrugowane z podstawowego nurtu  dyskursu teoretycznego (naukowego i filozoficznego) za sprawą rozwoju psychologii i kognitywistyki. Nawet  w dyskursie teologicznym, pojęci duszy  jest pomijane na rzecz umysłu, psychiki, osobowości, itp. W filozofii i psychologii obiegowe stało się hasło  F. A. Langego „psychologia bez duszy” (Psychologie ohne Seele).  Znany polski kognitywista, W. Duch   diagnozuje ten stan  w następujących słowach: „Kiedy ludzie  zastanawiają się: „ co się ze mną stanie po śmierci”, wyobrażając  sobie jakieś zaświaty, to co znaczy „mną” w tym pytaniu? W świetle badań  neuropsychologicznych i psychiatrycznych nie sposób odnieść pojęcia duszy  do niczego, co byłoby  egzystencjalnie istotne. Teologia wydaje się na razie ignorować ten problem ale rezultaty  nauk kognitywnych prędzej czy później  muszą w niej doprowadzić do jeszcze  większej rewolucji niż rozwój astronomii, fizyki i biologii w przeszłości” [Duch, 1999, s. 35]. Z  przeciwnych pozycji  teoretycznych, niemiecki filozof, Robert Speamann, diagnozuje podobny stan rzeczy: „Mówienie o duszach popadło  w niełaskę. Teologia  chrześcijańska mniej lub bardziej rezygnuje z obrony duszy. Z jednej strony  nie chce podejmować odbiegających od współczesnych  przekonań zobowiązań ontologicznych; teologia skłania się dzisiaj do bardziej niż kiedykolwiek  do pastoralnego oportunizmu kosztem zarówno swej naukowości, jak i swej religijnej substancji” [Spaemann, 2001, s. 181].

W dwugłosie przedstawimy strategie argumentacyjne na rzecz redukcji pojęcia duszy oraz możliwości filozoficznej obrony tezy o istnieniu  niematerialnego podmiotu substancjalnego. Podział zadań w tej filozoficznej robocie będzie pewnym zaskoczeniem.

[/toggle]
[toggle title=”Piotr Bylica – Clive’a S. Lewisa argumenty z natury i natury przeciwko naturalizmowi”]

Dr hab. Piotr Bylica
Instytut Filozofii, Uniwersytet Zielonogórski, Zielona Góra

W znanej monografii poświęconej cudom Clive S. Lewis umieścił 2 argumenty przeciwko naturalizmowi: 1) Gdyby natura była wszystkim co istnieje, to nie można by jej poznać, tj. nie istniałyby mające wartość logiczną twierdzenia wyrażające ideę natury. Do poznania natury konieczny jest rozum, który nie byłby wytworem natury;2) Tylko stworzona natura jest czym określonym, a więc ma obiektywnie
istniejące własności, które można poznać. Choć argumentacja Lewisa nie jest konkluzywna, to można wskazać zarówno korzyści, jak i koszty związane z jej odrzuceniem. Korzyścią jest ontologiczna unifikacja rozumu i natury, czyli uproszczenie systemu przekonań o świecie. Kosztem jest rewizja klasycznego ideału obiektywności poznawczej i prawomocności wnioskowań opartych na relacji wynikania, w tym obiektywnej prawomocności naturalizmu.

[/toggle]
[toggle title=”Jan Czerniawski – Co o świecie mówi, a czego nie mówi, mechanika niutonowska i szczególna teoria względności”]

Dr hab. Jan Czerniawski, prof. UJ
Instytut Filozofii, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie

Referat będzie poświęcony obaleniu szeregu mitów na temat światopoglądowych konsekwencji mechaniki niutonowskiej i szczególnej teorii względności. Będę chciał zwięźle uzasadnić pogląd, że wbrew popularnym opiniom, mechanika niutonowska nie implikuje istnienia ciał doskonale sztywnych, doskonałych zegarów czy sygnałów rozprzestrzeniających się natychmiastowo, ani nieistnienia absolutnej przestrzeni. Podobnie, szczególna teoria względności nie implikuje nieistnienia ciał sztywnych, absolutnej równoczesności, eteru czy upływu czasu, ani nie implikuje ontologii ewentystycznej.

[/toggle]
[toggle title=”Anna Dutkowska – Przekonania jako kryterium racjonalności uwarunkowane językiem w świetle badań z zakresu etologii poznawczej”]

Mgr Anna Dutkowska
Instytut Filozofii, Wydział Filozofii, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Lublin

Posiadanie przekonań stanowi kryterium racjonalności, która postrzegana jest jako wymóg spójności ludzkiej tożsamości. Bez racjonalności nie możemy mówić o podmiocie działającym, o czym świadczą chociażby rozważania na temat tego, jak bardzo racjonalna musi być istota (ang. creature), aby była podmiotem (ang. agent). Najprościej mówiąc, podmiot musi posiadać zdolność dopasowania swoich działań czy decyzji do swoich pragnień czy celów, zależnie od posiadanych przez niego przekonań.

Zgodnie z najbardziej rozpowszechnionym stanowiskiem na gruncie filozofii, posiadanie przekonań jest ściśle powiązane z kompetencją językową, a możliwości poznawcze zwierząt nie świadczą za posiadaniem przez nie postaw propozycjonalnych takich, jak przekonania, pragnienia, wątpliwości czy intencje. Istoty posiadające postawy propozycjonalne są przystosowane do tego, aby dopasować nowe pojęcie do złożonego schematu w którym pojęcia powiązane są ze sobą różnymi, m.in. logicznymi, relacjami. Z tej perspektywy, jedynie istoty posługujące się językiem są podmiotami myślącymi i racjonalnymi, posiadającymi zdolność do wyrażania wielu myśli oraz interpretowania wypowiedzi i myśli innych podmiotów.

W trakcie referatu to najbardziej rozpowszechnione stanowisko dotyczące natury przekonań zostanie zestawione ze współczesnymi badaniami z zakresu etologii poznawczej wskazującymi na kompetencje umysłowe zwierząt w zakresie posiadania przez nie przekonań.

[/toggle]

[toggle title=”Piotr Gradziński –  Architektura w ekosystemie”]

mgr inż. arch.  Piotr Gradziński

• Asystent, doktorant, Katedra Mieszkalnictwa i Podstaw Techniczno- Ekologicznych Architektury, Wydział Budownictwa i Architektury, Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie
• Doktorant, Instytut Filozofii, Wydział Humanistyczny, Uniwersytet Szczeciński

Referat jest próbą refleksji nad istotą 'cyklu życia’ w architekturze. Architektura od wieków imituje naturę. Nakreśla się, iż projektowanie architektury realizujące się poprzez swoją materialność i niematerialność wpływa realnie na środowisko zamieszkania w ekosystemie. Architektura z definicji jest sztuką kształtowania przestrzeni na użytek człowieka. Parafrazując patocentryczne znaczenie definicji to architektura powinna być świadomą sztuką kształtowania przestrzeni na użytek całego środowiska naturalnego, które człowiek zamieszkuje. Architekt powinien, poprzez swą działalność, świadomie kształtować / budować przestrzeń. Powinien także zgłębiać potrzeby siebie / człowieka oraz całego ekosystemu aby zachować wzajemne relacje, nie wpływając negatywnie na środowisko naturalne. Dlatego, architektura staje się trudna do świadomego osiągnięcia celu, którym jest pogodzenie wszelkich definicji w kontekście osi relacji z naturą w zmieniającym się środowisku klimatycznym.

Opracowanie wskazuje, iż elementy krystalizujące obiekty architektoniczne / budynki / zespoły budynków / miasta, bezpośrednio wpływają na przyrodę. Samo zamieszkiwanie przybiera kształt dojrzałości i świadomości decyzji budującego w Świecie. Dlatego świadome kształtowanie ‘tektoniki’ za pomocą medium rzeczy (cegła, beton, drewno, przedmioty codziennego użytku etc.) z jakich zbudowana jest przestrzeń i architektura (Funkcja – Forma – Konstrukcja) określają logiczny charakter ich  doboru i szeroki zakres skutków, konsekwencji wynikających z ich zastosowania. Medium materializujące projektowaną architekturę wpływa pozytywnie lub negatywnie na przyszłego  użytkownika w sensie bezpośrednim (ergonomia użytkowania) i pośrednim (środowisko naturalne)  poprzez podjęte decyzje projektowe (funkcja – forma – konstrukcja, materiały) w procesie projektowym.

Konkluzją refleksji jest wskazanie istoty materializowania się obiektów architektoniczno-urbanistycznych jako sztuki kształtowania przestrzeni (użytkowej i estetycznej) na użytek człowieka (zamieszkującego) w harmonijnym układzie z ekosystemem (Świat). Tłem rozumowania jest: Natura,  która nie zna marnotrawstwa będąc logiczną w swych postępowaniach i działaniu.  W konsekwencji  przybliża się dwie idee (Medei, P. Ward’a oraz Gai, J. Lovelock’a) przyszłości człowieka na Ziemi, które konfrontowane są z realizacjami oraz koncepcjami urbanistyczno-architektonicznymi, mającymi doprowadzić do holistycznego wykorzystania rozwiązań formalnych (biomimetyka).

Wnioski ostatecznie prowadzą do próby ustalenia odpowiedzi, między innymi na pytanie: Jak projektant (człowiek) powinien świadomie, odpowiedzialnie kształtować przestrzeń zamieszkiwania (przyszłość) przy pomocą konglomeratu rzeczy (materiałów, budynków, zespołu budynków, miasta, etc.) w dobie zmieniającego się klimatu?

[/toggle]

[toggle title=”Jacek Golbiak –  Filozofia kosmologii George’a Ellisa”]

Ks. dr Jacek Golbiak
Instytut Filozofii, Wydział Filozofii, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Lublin

–

[/toggle]

[toggle title=”Wojciech Grygiel – Religijny mózg – czy jesteśmy skazani na religię?”]

Dr hab. Wojciech Grygiel
Wydział Filozoficzny, Uniwersytet Papieski Jana Pawła II, Kraków

–

[/toggle]
[toggle title=”Kazimierz Jodkowski – Jak Heller z Pabjanem rozdawali samochody na Placu Czerwonym w Moskwie”]

Prof. dr hab. Kazimierz Jodkowski
Instytut Filozofii, Uniwersytet Zielonogórski, Zielona Góra

Filozofia stworzenia Michała Hellera i Tadeusza Pabjana.

[/toggle]
[toggle title=”Damian Luty – Ontologie strukturalne czasoprzestrzeni”]

Mgr Damian Luty
Instytut Filozofii, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Poznań

W proponowanym wystąpieniu przedstawione zostaną wybrane zagadnienia analizowane przeze mnie w ramach projektu badawczego „Ontologie strukturalne czasoprzestrzeni”. Po pierwsze, scharakteryzuję czym w ogóle ma być strukturalizm czasoprzestrzenny. Po drugie, przedstawię dwa argumenty, które wykorzystywane są do sformułowania podstaw niektórych wersji strukturalizmu czasoprzestrzennego: argumentu dziury oraz argumentu z metafizycznego niedookreślenia. Po trzecie, przedstawię problem strukturalistycznej indywiduacji i strukturalistycznego odróżniania punktów czasoprzestrzennych w świetle teoriopolowego podejścia do Ogólnej Teorii Względności (OTW). Ostatnie zagadnienie związane będzie z a) pytaniem o status symetrii w OTW oraz b) pytaniem o to, czy da się nietrywialnie odróżniać punkty czasoprzestrzenne korzystając z pewnych czasoprzestrzennych asymetrii (związanych z krzywizną).

[/toggle]
[toggle title=”Sandra Odwrot – Badania nad Sztuczną Inteligencją a filozoficzne aspekty relacji między stwórcą a stworzeniem”]

Sandra Odwrot
Instytut Filozofii, Uniwersytet Zielonogórski, Zielona Góra

Celem wystąpienia jest zaprezentowanie planu rozprawy doktorskiej poświęconej filozoficznym aspektom relacji między stwórcą a stworzeniem w kontekście SI. W wprowadzeniu poruszone zostaną problemy terminologiczne – definicje SI i stworzenia. Autorka zwróci w nim uwagę, że nie istnieje jedna, powszechnie przyjęta definicja SI, natomiast przyjęcie określonej definicji, niesie za sobą rozmaite konsekwencje badawcze. Podobnie jest z rozumieniem kategorii stworzenia. Pierwszy rozdział pracy będzie miał na celu analizę badań nad Sztuczną Inteligencją. W ramach tego rozdziału Autorka przedstawi genezę  badań nad SI z wyszczególnieniem głównych czynników związanych z jej powstaniem, tj. komputeryzację i interdyscyplinarność oraz nakreśli obecny stan i kierunki badań nad SI. Rozdział drugi poświęcony zostanie filozoficznym aspektom (ontologicznym, poznawczym, etycznym) relacji między stwórcą a stworzeniem. W ramach tego rozdziału omówione zostaną między innymi takie zagadnienia, jak antropomorfizacja SI, status osobowy SI. W kontekście SI ujęte zostaną relacje „stwórca” – „stworzenie”; relacja człowieka a przyroda nieożywiona, z uwypukleniem zdolności człowieka do tworzenia rzeczy; człowiek a przyroda ożywiona – z wyeksponowaniem aspektu współtowarzyszenia; relacja „Ja” – „Ty” czyli relacja międzyludzka. Na tle filozoficznych analiz zawartych w pracy zostaną przedstawione oraz ocenione oczekiwania i obawy związane z SI.

[/toggle]
[toggle title=”Igor Sikora – Boże działanie w świecie – J. Polkinghorne i W. Drees”]

Mgr Igor Sikora
Wydział Filozoficzny, Uniwersytet Papieski Jana Pawła II, Kraków

Problem „czy” i „jeśli tak, to jak” Bóg działa w świecie i naturze jest bardzo starym problemem. Rozwój nauk przyrodniczych w ostatnich latach rzucił jednak nowe światło na filozoficzne refleksje nad powyższymi pytaniami. Stare odpowiedzi, w tym „God of the gaps”, zostały odrzucone. Powstały również nowe odpowiedzi na powyższe pytanie, uwzględniające w sposób istotny naszą naukową wiedzę o świecie.

W referacie chciałbym zaprezentować poglądy dwóch filozofów, w pewnym zakresie przeciwstawne. Jednym z nich jest John Polkinghorne, upatrujący miejsca dla Bożego działania w otwartości i nieprzewidywalności procesów fizycznych. Drugim jest Willem Drees, szukający w Bogu „racjonalności świata”.

[/toggle]
[toggle title=”Andrzej Zykubek – Subtelne dostrojenie źródeł energii biosystemów”]

Dr Andrzej Zykubek
Instytut Filozofii, Wydział Filozofii, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Lublin

Istnieje bardzo rozbudowany katalog przykładów faktów przyrodniczych, które zdaniem Józefa Turka można zinterpretować jako kosmiczne koincydencje lub subtelne dostrojenia [*]. Według przywoływanego autora sekwencję wydarzeń, która doprowadziła do powstania pierwiastków i określonych związków chemicznych odegrała istotną rolę w powstaniu warunków do rozwoju i ewolucji życia. Choć przywoływany autor zwraca również uwagę na funkcję, która wyraża aspekt dynamiczny pierwiastków, związków chemicznych czy bioukładów, moim zdaniem, marginalizuje subtelności związane z energetyką bioukładow.

Historię biogeosfery można bowiem podzielić na pięć epok „energetycznych”, z których każda była wyposażona w formy życia wykorzystujące nowe źródła energii. Źródła te są następujące: energia geochemiczna (i/lub geofizyczna), światło, tlen, ciała innych organizmów i ogień. Pierwsze dwa źródła były obecne od początku życia na Ziemi, ale tlen, mięsożerstwo i ogień są skutkiem zdarzeń ewolucyjnych.

Ponieważ żadna kategoria źródeł energii biosystemów nie zniknęła, z czasem relacje pomiędzy owymi źródłami i organizmami żywymi doprowadziły do zwiększenia różnorodności i złożoności ekosystemów. Ekspansja energetyczna także pośredniczyła (i pośredniczy) w transformacji kluczowych aspektów środowiska planetarnego, które z kolei wpływały (i wpływają) na przyszły przebieg zmian ewolucyjnych.

W przedstawionym kontekście interesującym wydaje się pytanie czy ziemski model ewolucji energetycznej biosystemów jest systemem jednostkowym czy może powinien być modelem uniwersalnym obowiązującym również w warunkach pozaziemskich.

Problem ten moim zdaniem wydaje się być interesujący w argumentacji nie tylko w ramach tzw. interpretacji antropicznej, ale również np. w kontekście dyskusji nt. biosystemogenezy i możliwości istnienia życia na innych planetach.

[*] Turek J. Kosmiczne koincydencje. Proponowane wyjaśnienia (red. D. Dąbek). Wydawnictwo KUL, Lublin, pp. 310.

[/toggle]
[/accordion]

XI Warsztaty Filozofii Przyrody. Pasierbiec 2017 | Rejestracja